R. X. Alimov, O’. T. Xayitmatov, A. F. Xakimov, G. T. Yulchieva, O. X. Azamatov, U. A. Otajanov

 
10.2  Elektron xujjat almashuvi  tizimi 
Zamonaviy  davlat  boshqaruvi  bo’lib  elektron  xujjat  ayirboshlash  tizimi  (EXT) 
xizmat qiladi. 
Xozirgi  vaqtda  O’zbekiston  Respublikasida  “Davlat  muassasalarida  elektron 
xujjat ayirboshlash tizimini taxlili va baxosi” dasturi ishlamoqda [29]. 
Loyixaning  asosiy  maqsadi  mavjud  EXTni    barcha  ustivorligini  va  kamchiligini 
urgangan  xolda  tizimni  xaetga  joriy  qilish  karorini  qabul  kiluvchi  shaxslarga  
tushunarli kurinishda takdim qilish. 
Loyixaning mazmuni kuyidagi masalalarning echimidadir: 
- davlat muassasalarida ish yuritish va xujjatlarning okimini urganish; 
- davlat muassasalariga EXTni joriy qilish xukuklarini taxlil qilish; 
-  davlat  muassasalariga  EXTni  joriy  qilishda  kelib  chikadigan  muammolarni  va 
xususiyatlarni aniqlash; 
- davlat muassasalarida EXT joriy qilish maqsadini aniqlash; 
- davlat muassasalariga EXT qo’llashdagi talablarni aniqlash; 
-  davlat  muassasalarida  ishlatish  uchun  tijorat  dasturi  sifatida  O’zbekiston 
bozoridagi maxsulotlar ruyxatini aniqlash; 
-  qo’llanilishi  mumkin  bulgan  EXTni  test  savollaridan  utkazish;      Loyixani 
amalga oshirish okibatida kuyidagi amaliy natijalarga erishamiz: 
- taklif etilayotgan EXTning test natijalari asosida xisob tayyorlanadi; 
-  elektron  xokimiyat  joriy  qilish  kontseptsiyasiga  EXT  tanlash  borasida 
taklifnoma tayyorlanadi. 
Xozirgi  vaqtda  test  savollaridan  utish  uchun  kuyidagi  EXTlari  ruyxatga  olingan. 
Bular: 

---

 
143 
1. NCI-DOFLOW (uzbek tadkikot kompaniyasi NCI Projects) 
2. “Efrat” (uzbek SH.F. “Pro-Texnika” va Nuron DS) 
3. “Land Doces” (Rossiya kompaniyasi “Lanit”) 
4. “Boss - Referent” (Rossiya kompaniyasi Ayti) 
5. “Nan doc” (uzbek kompaniyasi Detee) 
6. “Documentum” (uzbek kompaniyasi ETG) 
Tizimning ishlashini ta’minlash uchun korxonalararo elektron xujjat ayirboshlash 
infrastrukturasini yaratmok lozim. Buning uchun: 
-  boshqarish  uchun  zarur  xujjatlar  bilan  ta’minlash  borasida  normativ-xukukiy 
aktlar  tuplash  yaratish  va  elektron  xujjatlar  ayirboshlash  tizimini  yagona  tizimga 
keltirish (YAEXT); 
-  davlatlar  organlari  uzaro  xujjatlarini  ayirboshlashda  xujjatlarni  standart-
mukammal shaklga keltirish; 
- korxonalararo xujjat ayirboshlashda elektron lugat va kataloglarni yaratish ; 
-  yagona  elektron  xujjat  ayirboshlash  tizimi  (YAEXT)dagi  rakamli  imzoni 
tasdiklovchi Markaz yaratish; 
-  davlatlararo  ma’lumotlarni  ayirboshlash  uchun  yagona  transport  muxitini 
yaratish; 
- korxonalararo yaratilgan EXT koordinatsiyasi uchun marka yaratish (KKM); 
KKM kuyidagi funktsiyalarni bajarmogi lozim: 
- ma’lumotlarni kafolatli etkazish; 
- elektron xujjatlarni marshrutini belgilash; 
- ma’lumotlarni yaratish va ayirboshlash shaklini rivojlantirish; 
- markazlashtirilgan xolda normativ-lugatiy axborotlarni kiritish; 
- xujjatlarni portal orqali chop etish; 
- umumiy xujjatlarni  birgalikda ishlash sharoitini yaratish; 
Korxona elektron xujjat ayirboshlash tizimida kuyidagi vazifalar yuklanadi: 
- xujjatlarning registratsiyasi; 
- xujjatlarni tasdiklash; 
- xujjatlarni barcha jabxalar bilan kelishtirish; 
- xujjatlar ustida jamoa bulib ishlashni uyushtirish; 
- xujjatlar loyixasini yaratish (barcha jabxa uchun); 
- bajarilish darajasini tekshirib turish; 
- korxona arxivlari bilan boglanish; 
- fuqarolar talablarini qayta ishlash; 
- uzaro kompyuterlar  uchun tushunarli yagona formatda  berilganlar bilan ishlash.