R. X. Alimov, O’. T. Xayitmatov, A. F. Xakimov, G. T. Yulchieva, O. X. Azamatov, U. A. Otajanov

 
1.5. Axborot – kommunikatsiya bozorining jamiyat iqtisodidagi roli 
So’nggi  yigirma  yil  davomida  rivojlangan  mamlakatlar  axborot  faoliyatining 
ko’p  qismi  bozor  infratuzilmasining  asosiy  elementlaridan  bo’lib,  bozor 
munosabatlari tarkibiga singib ketgan. Axborot-kommunikatsiyalar bozorining bozor 
infratuzilmasi  sifatida  shakllanishi  o’tgan  asr  50  yillarining  ikkinchi  yarmidan 
boshlandi.  Hozirgi  kunda  bozorning  ushbu  tarmog’i  har  bir  mamlakat  milliy 
iqtisodining  asosiy  negizi  bo’lib  hisoblanmoqda.  CHunki  global  iqtisodiyotni  tarkib 
toptirish  uchun  zamonaviy  axborot-kommunikatsiyalar  infratuzilmasi  talab 
etilmokda.  Ishbilarmonlik  faoliyatining  maqbul  muhitini  shakllantirshda  zarur 
bo’lgan  turli  axborot,  tahliliy  materiallar  va  ularni  tezkor  usulda  olish  axborot-

---

 
26 
kommunikatsiyalar 
texnologiyalarining 
rivojlanib 
borayotganligi 
evaziga 
erishilmoqda. 
Barcha 
mamlakatlarda 
telekommunikatsiya 
axborot 
tarmoqlari 
keng 
tarqalayapti.  Ayniqsa  «Internet»  axborot  tarmog’ining  salmog’i  kundan-kunga  ortib 
borib dunyo bo’yicha global axborot infratuzilmasi, uning asosida esa axborotlashgan 
jamiyat shakllanayotgani ma’lum. Xususan: 
a)  xalqaro  axborot  tarmoqlariga  ulangan  shaxsiy  kompyuterlar  har  bir 
xonadonga kirib bormoqda; 
b) axborot tarmoqlarida yangi xil faoliyat turlari vujudga kelayapti. Jumladan: 
tarmoqda  ishlash,  tarmoq  muhitida  dam  olish,  ijod  va  ko’ngil  ochish,  tarmoqda 
maorif va tarbiya; 
v)  jamiyatning  har  bir  a’zosi  qaerda  bo’lishidan  qatьiy  nazar  axborot 
tarmoqlari  asosida  hoxlagan  mamlakatidan  turli  xil  mavzu  hamda  yo’nalishdagi 
axborotni to’liq va tezkor sur’atda olish imkoniyatiga ega bo’lmoqda; 
g)  axborot  tarmoqlari  doirasida  mamlakatlar  o’rtasidagi  georgrafik  va 
geosiyosiy chegaralar yo’qolib borayapti. 
Mutaxassislarning  fikricha,  axborotlashgan  jamiyatda  kompyuterlashtirish 
jarayoni  kishilarga  ishonchli  axborot  manbaiga  kirishga  keng  imkoniyat  yaratadi 
hamda  ishlab  chiqarish  va  ijtimoiy  sohalarda  axborot  mahsulotlarini  qayta 
ishlashning  yuqori  darajasini  ta’minlash  orqali  ularni  ko’p  mehnat  va  vaqt  talab 
etuvchi  ishlardan  ozod  etadi.    Axborotlashgan  jamiyatda  nafaqat  ishlab  chiqarish 
jarayoni tubdan o’zgaradi, balki hayot mazmuni, xususan moddiy boylikka qaraganda 
madaniy  xordiq  chiqarishning  axamiyati  ortadi.  Tovar  ishlab  chiqarish  va  iste’mol 
qilishga  yo’naltirilgan  industrial  jamiyatga  nisbatan,  axborotlashgan  jamiyatda 
ko’proq  aqliy  mehnat  ulushini  orttiruvchi  bilim,  intellekt,  axborot  ishlab  chiqariladi 
va  iste’mol qilinadi.  Turli  xildagi kompyuter texnikasi asosidagi tizim  va tarmoqlar, 
axborot  texnologiyalari  hamda  aloqa  telekommunikatsiyalari  axborotlashgan 
jamiyatning  material  va  texnologik  bazasi  bo’lib  xizmat  qiladi.  Boshqacha  qilib 
aytganda, axborot-kommunikatsiyalar bozori tovarlar ushbu jamiyat shakllanishining 
negizi sanaladi. 
Axborot-kommunikatsiyalar 
bozorida 
asosiy 
tovar 
bo’lib