R ustam qosimjonov

()*z rejamizni amalga oshira boshlavmiz.

1. 
   Jlbl-b2 Kpe3-d3
   
2. 
   Ла1-аЗ Kpd3-c4
   

D iqqat: shoh rux yoniga kelib oldi va to‘rtinchi chiziqni tortib olib, Jlb4 davom ettirish yaxshi emas, chunki shoh bu ruxni urib oladi. Nima qilish kerak? Qayta joylashib olish amalga oshiriladi ruxlar bilan chiziq bo'ylab shoh- dan uzoqroqqa boriladi va shun- dan keyin uni siqib borish davom ettiriladi.

3. 
   ЛЬ2—h2 Kpc4—b4 Shoh ruxga hujum qildi.
   
4. 
   ЛаЗ—g3 (4.ЛИ4 ?? Kp:a3)
   

4. ЛЬЗ yurishidan so‘ng oq ruxlar bir-birlariga xalaqit qilardi.

4. 
   ...Kpb4—c4
   

Shoh ruxlar turgan boshqa Hangga qarab. yura boshlaydi.

4. 
   ЛЬ2-Ь4+!
   

Ruxlar shohdan uzoqlashib olgach, shohni sakkizinchi gorizontal tomon siqib bora boshlaydi. Bu ishni ular «zinapoya» vo'li bilan nav- batma-navbat hujum qilib bajaradi.

5. 
   ...Kpc4—d5
   
6. 
   ЛgЗ—g5 +Kpd5—e6
   
7. 
   ЛЬ4-Ь6 +Kpe6—f7
   

Shoh yana ruxlarga yaqinlashadi va ruxlar shohdan uzoqlashib boshqa tomonga o'tadi.

Лg5—a5 — Kpf7—g7 ЛЬ6—b6 - Kpg7—f7

10. 
    Ла5-а7 +Kpf7—g8
    

Shundan kevin, yo‘l qolmaydi. Shoh sakkizinchi gorizontalda. Oxirgi zarba beriladi.

10. 
    ЛЪб-Ь8х
    

Maqsadga erish ildi.




Yakka shohni ikki rux bilan mot qilishda pot vaziyati yuzaga kelishi mumkin bolgan holatlarga yo'l qo‘ymaslik kerak.

1-mi sol.

1-topshiriq

Quyidagi vaziyatlar yechimlarini toping:

4-topshiriq

18. 
    dars.
    

OG‘IR SIPOHLAR
BILAN MOT QILISH

Agar ustunlikka ega tomonda farzin va rux boisa, ular raqib shohini o‘z shohlari yordamisiz yengishlari mumkin. Hu yerda pot vaziyatiga yo*l qo'ymaslik uchun diqqat bilan yurish zarur.

Farzin ruxga nisbatan ancha kuehli va ruxga qaraganda raqib sho- hini ko'proq xonalardan mahrum qiladi. Shoh farzinga yaqinlasha olmaydi, chunki farzin atrofidagi barcha xonalarni nazorat qiladi.

Hit' mi sol bilan tanishib chiqamiz:

Shohni taxta chetiga siqib borish bilan motga erishiladi. Shunday usullarni ko'rib chiqamiz:

I usul. 1. ЛЬЗ-сЗ + Kpc5—b4

2. 
   ЛсЗ—c4 + Kpb4—b5
   
3. 
   Od3—b3 +
   

Ikkita rux bilan mot qo'yilgani kabi sipohlar «zinapova» tartibida harakatlanib boradilar.

3....Kpb5—a5

2. 
   Лс4—a4 x
   

II usul. 1. ЛЬЗ—b5 + Kpc5-c6 2,Od3—d5+ Kpc6—c7 З.ЛЬ5—b7 +

«Zinalar» vordamida taxtaning bir chetiga siqib boriladi. 3....Kpc7—c8 А. Ф(1-~у d7 x.

l
Quyidagi masa 1-masala
alarni yeching:

2. 
   masala
   

Ikki yurishda mot.

Quyidagi vaziyatlar yechimini toping

>^Tu risk oq/a rdan.

1-vaziyat



Ikki у и risk da mot.

2-vaziyat

3-vaziyat



Ikki yurishda mot.



4-uaziyat







Ikki yurishda mot.



6-vciziyat



Ikki yurishda mot.

18. 
    dars.
    

F
ARZIN BILAN
MOT QILISH

F
Mot holatini yaxshilab ho'rib chiqamiz.

1-vaziyat



arzinning xususiyatlari va qiymatini esga olavlik. Qiymati ikki ruxga teng, rux hamda fil kabi yuradi. Raqibning shohi farzinga yaqinlasha olmaydi. Chunki farzin atrofidagi barcha xonalarni ura di. Ammo n bir o‘zi mot qo^kya olmaydi. Unga yordam kt*rak bo'ladi Yordamehisi shoh bo‘la oladi.

1. 
   Фа 7, ФЬ7, ф(18, Ф(8, ФсН
   

Oq shoh qora shohni qo'riqltth turadi, farzin esa hujurn qiladi.

2
-vaziyat

2. 
   Фd7, Ф{8, Фц8, ФЬ8
   

F
1-vaziyat 2-vaziyat



arzin til kabi yurish imkoniyatiga ega boiib. mot holatini yuzaga k**ltiradi.

Endi Кр+Ф-Кр nisbatlarida pot mumkin bo‘lgan vaziyatlarga e’tibor qaratish zarur. pot kuchli tomon uchiin befoydadir.

2. 
   v
   4-vaziya t
   
   aziyat
   

M


7-vaziyat




ot qilish paytida mana shu vaziyatlarga yo‘l qo'ymaslik uchun ularni eslab qolish kerak.

Endi yakka shohni farzin bilan mot qibsh yo'llarini ko‘rib chiqamiz. Taxtaning chetida yoki burchagida mot qo‘yishga erishiladi. Shuning uchun avval shohni taxta chetiga siqib borish kerak.

\ ⁷aziyat:

Birgalikda, ya'm farzin va shoh bir-biriga yordam berib, qora shoh­ni siqib boradi.

1. 
   Фс11—d3 Kpe5-e6
   
2. 
   Kpel—e2 Kpe6-e5
   

Qoralar shohi burehakka borishni xohlamaydi.

3. 
   Kpe2-f3 Kpe5 €6
   
4. 
   Kpf3—f4 Kpe6—f6
   
5. 
   
   
6. 
   Kpf4—g5 Kpf7—g7
   
7. 
   Od£-e7 Kpg7-h8
   

Diqqat! Shoh burchakda. Pot bo‘lishi mumkin. MisoJ uchun eng vomon yurish Фе7-17?? pot bo‘ladi.

8. 
   Kpg5 g6 Kpg8
   

Bu vaziyatda partiyani yakunlashning uchta usuli mavjud.

Фе7-е8 x e7-g7x Od8 x

Topshiriq

Masalani yeching. Ikki yurishda mot.

1-та sal a



Ikki yurishda mot.

2-masala

3-m asa l a



Ikki yurishda mot.



4-masala





5-т a so l a



Ikki yurishda mot.

18. 
    dars.
    

RUX BILAN
MOT QILISH

Ikkita rux bilan mot qilish shohning yordamisiz amalga oshiriladi Ruxlar vazifani o‘zaro taqsimlab oladilar. Birinchisi shohni oxirp chiziqda qo^briqlab turadi, ikkinchisi hujum qiladi.

Bir rux bilan mot qilishning yakuniy vaziyatlarini

к
1-vaziyat



о 'ri b ch i qa rn iz.

2
3-vaziyat

-uaziyat

Mana shu vaziyatlarda rux hujum qiluvchi sipoh hisoblanadi va yakuniy zarba beradi. Shoh esa qorovul vaziiasini bajarib, raqibni taxta burchagidan yoki chetidan chiqarmay harakat qiladi.

Yana bir xususiyati shohlarning bir-biriga qarshi kurashi bu >hoh o’z oldidagi uchta xonani nazorat qilishidan iborat. Shaxmatda shohlarning kurashi oppozitsiya deb ataladi.

Hux bilan shohni mot qilish usullarini o*rganishdan avval pot ho- lati mumkin bo‘lgan qator vazivatlarni o'rganish zarur.

1-vaziyat 2-vaziyat

Rux bilan mot qilish uchun unga albatta, shoh yordam ko‘rsatishi zarur. Ikkala sipoh faqat birgalikda harakat qilib. shohni mot qilishi mumkin.

Mi so l

Oqlarning vazifasi qora shohni taxtaning chetiga yoki burchagiga siqib borish va shundan so‘ng hammasi bo'lib 50 (Jan kam yurishni amalga oshirib, uni sbu yerda mot qilish kerak. Shohni qaysi tomon- ga siqib borishni hal qilib olish va rt*ja asosida harakat qilish kerak. Shohni sakkizinchi gorizontalga siqib borishga qaror qilamiz va shu holatdan boshlab, lining volini kesib boramiz.

1.