R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi



Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/104
Sana11.01.2022
Hajmi6,12 Mb.
#345999
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   104
Bog'liq
Jahon musiqasi tarixi (R. Tursunova)

“Italyan  konserti”.
  Klavir  musiqadagi  yarigi  konsert  janri 
asoschisi  I.S.  Baxning  ushbu  asari  klavir  uchun  qayta  moslashish 
evaziga  yaratilgan  skripka  konsertlarini  tashkil  qiladi  (birinchi 
navbatda -  A.  Vivaldi  konsertlari).  Shunisi  qiziqki,  kompozitoming 
barcha klavir konsertlari  (jami  7 ta)  avval  torli  qilib  yaratilib,  so‘ng 
klavirga  moslashtirilib berilgan.  Bu boradagi  muhim  natijalar  1735- 
yilda yaratilgan “Italyan konserti” bo‘ldi.
Bax  o‘zi  bergan  ushbu  konsert  nomida  uning  Vatani  -   Italiya 
qayd  etilgan.  Asar  orkestr  j o ‘rligisiz  ikki  manualli  klavir  uchun 
yaratilgan. Konsertlik (musobaqalik) tamoyili klavir ovozlarini katta 
rivojlangan fakturasi bilan belgilanadi.
A.Vivaldi konsertlarining kompozitsiyasi, an’analarga tayangan 
holda, uch  qismli  shakl  berilib,  chekka qismlari  harakatchan, o‘rtasi 
esa  sekin,  vazmin  lirik  bo iim   bilan  tavsiflanadi.  “Italyan  konserti” 
musiqiy uslubi  va asosiy kayfiyati -  energik kuchga ega hayotbaxsh 
mavzu  ekanini  aniqlab  beradi.  U  oddiy  to‘rt  taktli  ikki  jumladan 
iborat  shaklda  gavdalangan.  Ularni  tonal  solishtirilishi  (F-dur
85
vwl*w«»* 
Italien Concerto
fer 
VhUrnâ
 iVila
www.ziyouz.com kutubxonasi


va  C-dur)  fuga  ekspozitsiyasida  mavzu  va  javobni  tonal I  
solishtirilishini eslatadi. 
f l
Polifonik  tafakkuming  ta’siri  mavzuning  rivojida  o‘z  aksini  ■  
topadi.  Dastabki  sakkiz  taktli  mavzu  yadrosi  umumiy  harakat  a  
shakllarida  erib  ketadi.  Musiqa  polifonik  shakllarga  xos  sokin  1
davomiylik xususiyatiga ega b o ia -  1 
di.  Bir  iboradan  ikkinchi  iboraga  1 
o ‘tish  silliq  va  ketma-ket  amalga  1 
oshadi va yangrab o‘tgan mato de-  I 
yarli  qayta  takrorlanmaydi  (Vena  * 
klassiklar tematizmidan farqli o ia - 
roq).  Shu bilan birga, birinchi qism 
umumiy kompozitsiyasida boiajak 
sonata  shakli  chizgilari  ko‘zga 
tashlanadi.  Unda uchta b o iim  bo‘- 
lib,  biri  tematik  mavzusini  ekspo- 
zitsion ko‘rinishi,  ikkinchisi  uning rivojlovi  va  qayta  ishlovi,  uchin- 
chisi esa asosiy mavzuni reprizali takrorini tashkil qiladi.
Ekspozitsion b o iim  asosiy mavzudan tashqari yana birmuncha 
yumshoq  va  sodda  fakturada  bayon  etiladigan  mavzulami  qamrab 
oladi.  U yadro va uning rivoji asosida tuzilib, uning asosida vujudga 
kelgan  ohanglar  birinchi  mavzuga  nihoyatda  yaqin  turadi.  Klassik 
sonataning yordamchi partiyasidan farqli  oiaroq,  ikkinchi mavzu F- 
dur  tonalligida,  qayta  ishlov  jarayonida  dominanta  tonalligiga 
modulatsiya qilinadi (C-dur).
Konsertning birinchi  qismining rivojlov bo iim i  o‘zining hajmi 
va qayta  ishlovi  bilan ajralib turadi.  Bu yerda kompozitor gomofon- 
garmonik va polifonik usullami  qoilagan.  Bular:  motivlami  ajratib 
olish,  ularni  sekvensiyalash,  imitatsiya,  ayrim  kuy-ohanglami  va 
ularning lavhalarini variantlash. Rivojlovda ikki mavzu ishlatilib, har 
biri  bir-birini  ohangini  o ‘ziga  singitadi.  Tez  orada  asosiy  mavzu  -  
uning yadrosi va qayta ishlovi namoyon b o iib , cholg‘u konsertlarga 
xos  b o ig an   belgilar  bilan  ko‘zga  tashlanadi.  M aium   ma’noda  bu 
yerda rondoga yaqinlikni ko‘rish mumkin.  Reprizada birinchi mavzu 
to iiq   o ‘tkaziladi,  ikkinchisi  yo‘q  (major  varianti  qayta  ishlovni 
tugatgani bois).
86
www.ziyouz.com kutubxonasi


Konsertning ikkinchi qismida harakat o‘miga sokinlik va xayol 
surish keladi. Bu konsertning lirik Andantesi b o iib , parallel minorda 
keladi. Uning mavzusi yuqorida “fleyta” cholg‘usi registrida bir tekis 
ritmli  jo ‘rlik  ortida  kelib,  badihalik  xususiyatiga  ega.  Bir  qator 
sinkopalar,  kuchli  hissalami  mayinlashtirgan  erkin  ritmi  musiqaga 
sokin va ravonlik baxshida etadi.
Andante  shakli  ikki  qismli  b o iib ,  ko‘plab  Bax  ariyalari, 
turkumga kirgan raqs va prelyudiyalar tuzilishiga yaqindir. Birinchisi 
modulatsiya  bilan  parallel  majorda  tugasa,  ikkinchisida  d-moll 
tonalligi  boshchilik  qiladi.  Ohang  mavzulari  yumshoq,  mayin, 
ikkinchi  qismida birmuncha keskin deklamatsiyaga aylanadi.
Final  xalq  bayrami  taassurotini  uyg‘otadi.  U  individual  hissi- 
yotlar  emas,  balki  xalq  bayrami, jamoatchilik  kayfiyatini  tarannum 
etadi.  Finalning asosiy mavzusi birinchi  qism bosh mavzusiga yaqin 
b o iib , keng raqsbop ritm va major rangi bilan ajralib turadi. Biroq bu 
yerda temp nafaqat jonlashgan,  balki  “parvozli” gammasimon pas- 
sajlardan tashkil topgan.
Shaklning  chekka  qismlari  tonal  doirasi  va  shakl  tuzilishiga 
yaqin.  Finalda  ham  ikkinchi  “yordamchi”  mavzu  b o iib ,  ekspo- 
zitsiyada bosh tonalligida o'tadi.  Birinchi qism kabi dastalabki birin­
chi mavzuni takror etilishi  shaklga rondolik xususiyatini ato etadi.

Download 6,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish