R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi

partiyalar, ya’ni ansamblli asarlar tushuniladi.
Eslatib o'tish joizki,  I.S.  Baxdan avval  Djirolamo  Freskobaldi, 
Fransua  Küpperen  va  Domeniko  Skarlattilar  klavir  uchun  bir  qator 
ajoyib  asarlar  yaratganlar.  Bax  esa  klavir  musiqasining  ifodaviy 
palitrasini,  uning  uslubiy  chegaralarini  kengaytirgan  holda,  turli 
mamlakatlarning  organ,  orkestr  va  vokal  adabiyotida  jamlangan 
vosita va usullarni o‘zida mujassam etdi.
Baxning  g ‘oyalari  uning  davridan  ancha  olg‘a  qadam  tashlab, 
o‘sha  davr  cholg‘ulari  imkoniyatidan  o‘z  ifodasini  topa  olmagan. 
Klavesin  ovozining jarangi  kalta,  qo‘ng‘iroq  kabi  yorqin,  lekin  tez 
so‘nuvchi boigan. Klavikord cholg‘usi esa kuchsiz, past tembr bilan 
ajralib  turgan.  1709-yili  italyan  ustasi  B.  Kristofori  tomonidan 
yaratilgan  fortepiano  uning  bizgacha  yetib  kelgan  mukammal 
ko‘rinishiga yetishish uchun hali katta vaqt kerak bo‘lgan.
Kompozitor  o‘z  oldiga  klavesinning  “urma”  xususiyatidan 
qochib,  unda  kuychan,  sokin  chalish  imkoniyatlarini  chiqarishga 
intilgan.  Bunday  yondashish  kompozitomi  klavir  asarlarida  lirik 
obrazlami  ifodasi  bilan  bog iiq   b o igan  deb  taxmin  qilish  mumkin. 
Bu  esa  yangi  ijrochilik  usullari,  texnik  mahorat  yoilarini  izlash, 
applikatura tamoyillarini takomillashtirishga kompozitomi undadi.
Bax “legato” shtrixini sifatli chiqarishga harakat qilgan, buning 
asosida  pedagogik  repertuar  ham  kengayib  borgan.  M aium ki, 
“kichik prelyudiya va fugalar”, “invensiyalar”, hatto taniqli “Fransuz 
syuitalar”  va  “Yaxshi  temperatsiya  qilingan  klavir”  ham  instruktiv 
asarlar  sifatida  yaratilgan.  Shu  bilan  birga,  Bax  klavimi  nafaqat 
xonaki  cholg‘u,  balki  keng  jamoatchilik  e’tibori  uchun  havola 
etiladigan  cholg‘u  ekanini  isbotlab,  klavir  uchun  fantaziya  va  fuga, 
tokatta  va  konsert  kabi  janrlami  yaratdi.  Ular  orasida  “Italyan 
konserti” mashhurdir.
68
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Hozirda  AQSH  ning  Yel 
Universiteti 
qoshidagi 
musiqiy 
maktab kutubxonasida I.S. Baxning 
o‘z  q o ii  bilan  yozgan  nota  kitob- 
chasining qo‘lyozmasi  saqlanmoq- 
da.  Uning  pergament  muqovasida 
Baxning  dastxati  bitilgan  b o iib , 
unda