R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi

Fa-minorprelyudiyasi
 
uchun xosdir.
Fa-minor xoral prelyudiya.
  Xoralning yumshoq  va g‘amgin kuy 
negizi  “Senga  murojaat  qilaman  -   Xudo”  yuqori  ovozda  tarannum 
etiladi. U boshqa ovozlardan ustun turib, yuqori olijanoblik va go‘zallik 
timsoli  boMmish  asarning  asosiy  timsoliy  doirasini  ochib  beradi. 
Kuyning  diapazoni  o‘rta  registrda  berilgani  va  uning  kengligi  ovoz 
diapazoniga  mos  kelishi  m aium   ma'noda  inson  kuylashini  eslatadi. 
Bas ovozining asta, bir tekisdagi qadam bosish harakati jiddiy va qat’iy 
kayfíyat  yaratishda  xizmat  qiladi.  Biroq,  orada  o‘rta  ovozlarning  o‘n 
oltitalik  cho‘zimlikdagi  kuy  harakati  nihoyatda  ifodaviy  va  kuychan 
boiib, prelyudiya musiqasiga yumshoq iliqlik baxsh etadi.
Asarning avj pallasi o ‘z ichida keskin taranglikni mujassam etib, 
asarning  yakuniy  qismiga  keladi.  Bu  taranglik  Baxning  ko‘plab 
asarlarida  o ‘rin  oigan  ovozlar  o ‘rtasidagi  bir  vaqtli  kontrast  orqali 
yuzaga  keladi.  Biroq  aynan  kulminatsiya,  ya’ni  avj  pallasida  lya-
65
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bémol  major  tonallik  yangrashi  yorqin  bo‘yoq  sifatida  ko‘zga 
tashlanadi.  Ammo  yakuniy  taktlarda  fa-minor  tonalligiga  qaytib, 
asosiy g ‘amgin kayfiyat tasdiqlanib qoladi.
Baxning  organ  musiqasidagi  yana  bir  polifonik  janr,  bevosita 
turkum  ikki  qismlik  bilan  bog'liq.  Ko‘pincha  bu  erkin,  badiha- 
go'ylikka asoslangan prelyudiya yoki fantaziya, ba’zan tokatta va un- 
ga  qarama-qarshi  aniq  va jiddiy,  o‘z  qat’iy  yozilish  qonun-qoida- 
lariga  amal  qilingan  fuga  qismni  tashkil  qiladi.  Bu  qismlar  temp 
tezligi,  shakli,  faktura,  xarakteri,  rivojlanish  tamoillari  bilan  farq 
qilib, alohida  kelsa-da, biroq bir-biri bilan uzviy bog'liq.
Birinchi  bo‘limlaming  ahamiyati  nafaqat  kirish  vazifasini
o‘tash,  balki  butun  asarning 
asosiy  g‘oyasini 
rivojlanishi 
urug‘ini  soluvchi  poydevorga 
aylanish 
demakdir. 
Keyin- 
chalik,  kirish  qismlarda  fuga 
bilan chuqur bog‘liqlik rishtalari 
mavjudligi aniqlanadi.
Yoshlik chog‘larida I.S. Bax 
ijodining  yorqin  ilhomi  bo‘l- 
mish