R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

-+
+
k i
+
+
Jadvaldan ko‘rinadik¡, tilning ko'tarilish darajasiga ko‘ra unli
fonemalar uch pog‘onali, lablanish belgisiga ko‘ra ikki pog‘onali
sistemani ho sil qiladi.
Unli fonem a yaxlit tizimni tashkil etib, bu tizim ham o ‘z
navbatida tizimchalarga bo'linadi. [/'] va [и] fonemalari «yuqori tor»
belgisi 
ostida 
birlashib, 
bur.day 
belgiga 
ega 
bo‘lmagan
fonemalardan ajraladi. Biroq [/] va 
[и] kichik paradigmasi a’zolari
farqlovchi belgilari ([/]-lablanmaganlik va [«]-lablanganlik belgilari)
asosida o ‘z mustaqilliklarini saqlab qoladi va ziddiyatda turadi. [
e]-
[o'] tizimchasi «o‘na keng» belgisiga ko‘ra [/']-[«] tizimchasidan
ham , [e]-[o] tizimchasidan ham farqlanadi.
Demak, u nli fonemaning har biri ikki belgidan iborat:
[/]-yuqori, lablanmagan
[a]-yuqori, lablangan
[ej-o!rta, lablanmagan
[o 1 -o ‘rta, lablangan
[a]-quyi, lablanmagan
[o]-quyi, lablangan.
Tilning k o ‘tarilish darajasi birlashtimvchi belgi bo‘lganda
(masalan, 
[/], 
[w] unlilari «torlik» belgisi ostida birlashadi)
lablanganlik-lablanmaganlik 
farqlovchi 
belgi 
sanaladi: 
(/)-
lablanmagan, [w]-lablangan. «Lablanganlik» birlashtiruvchi belgi
b o ‘lganda, tilning ko'tarilish darajasi farqlovchi belgi sanaladi.
Masalan, 
[/], 
[e], 
[a] 
unlilari 
«lablanmaganlik» 
umumiy
birlashtimvchi belgisiga ega, biroq «yuqori» ([/]), «o‘rta» ([e]),