R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

vaziyat [
d\ fonem asining so‘z b osh i va so‘z o ‘rtasida voqelanishi.
Ziddiyatni voqelantiradigan pozitsiya kuchli va uni so‘ ndiradigan
nutqiy holat kuchsiz pozitsiya deyiladi.
L isoniy ta s n if va u nin g turlari haqida tushuncha
Tasnif (arabcha «saralash», «tartibga solish») narsa va
predmetni aniq va d oim iy o ‘ringa ega bo‘lgan guruh (sinf)ga
bo'lish. Agar tasnif ilm iy asosga e g a bo‘lsa, u uzoq davr mobaynida
amal qiladi. Masalan, kim yoviy unsurlak tasnifi bugungi kunda ular
4 9

---

s o n i 200 dan oshib ketayotgan bo‘lsa-da, o ‘zgarmasdan amal
qilm oqda.
Tasniflash bo‘lishdan barqaror tabiatliligi bilan ajralib turadi.
T o ‘ g ‘ri, tasniflashda ham oddiy bo‘lishda amal qiladigan barcha
tam oyillar asos bo‘lib xizmat qiladi. Ya’ni tasnifda ham bo‘lishdagi
kabi:
1) tasniflangan bo‘laklar liajmi tasniflanayotgan butunlik
hajm iga teng b o ‘lishi;
2) tasnif bir asosda amalga oshirilishi;
3) tasnif (tasniflangan) guruhlari bir-birini inkor qilishi;
4) tasnif uzluksiz bo'lishi, ya’ni unda «sakrash» bo‘lmasligi
lo zim .
Bu qoidalarni qisqacha sharhlaymiz.
1. Tasniflangan guruh hajraan tasniflanuvchi butunlikka
m o s kelishi. 
Masalan, fonema unli va undoshga, leksemalar
m ustaqil va nomustaqil leksemaga, qo‘shimcha so ‘z yasovchi va
gramm atik qo'shimchaga ajraladi. Agar tasniflangan guruh soni
a n ch a ko‘p b o ‘lsa, «va boshqalar», «va hokazo» tarzida sanashni
tugatish ham mumkin. Masalan, «fe’lning mavzuiy guruhlari
«harakat fe ’li», «nutq fe’li», «tafakkur fe’li», «yurish fe’li» va
hokazo» kabi.