R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

fakultativ, nozaruriy. Shu to o isd a n qaralmish egalik qo'shimchalari
bilan shakllanib, bu lis o n iy nozarurlikni zaruriyatga aylantiradi.
Qaratuvchi va q a ra lm ish m unosabati ikki tomonlama. Birinchi
a’zo (qaratuvchi) q ara tq ich k elishigi yoki bosh kelishik bilan,
hokim a’zo esa egalik q o ‘slr im cb asi bilan yoki usiz shakllanadi.
1 
.Qaratuvchining 
q a ra tq ich
kelishigi 
bilan 
shakllanishi:
oltmning shoxi, ammaimning dafiari, Halimning kitobi.
2Qaratuvchining b o s h kelishikda bo‘lishi: 
mart oyi, bozpr
kuni, nafrct hissi.
3.Qaralmishning eg a lik qo'shim chasisiz shakllanishi: 
bizning
ay, sizningayvon, Bizning yo rn i k o ‘rgan bormi?
Qaratuvchili birikm adagi so‘zlaming o ‘zaro munosabatidan
turli ma’no anglashilishi m u m k in :
1) qarashlilik: 
A zizan fng kitobi, meningonam\
2) xoslik; 
olmaning bargi, piyozning po'str,
3) butun-bo‘lak: 
stolrring oyog'i, uyning eshigi;
4) tur-jins: 
olmaning -yaxshisi, odamning aqllisi;
5) bajaruvchi v a hanakat munosabati: 
bolaning yig'isi, itning
hurishi.
Bu ma’nolarning b a r c h a si [Ism iarat(iieh kelishiR' + IsmcsalUi
q9‘shimchasi = qaratuvchi va Q aralm ish] qolipi emas, balki s o ‘zlaming
ma ’noviy munosabati h o sila si.
Qaralmishdagi egalilc affiksi qaratuvchining qaysi shaxsda
ekanligini bildirib turadi. Shu boisdan ko‘p hollarda qaratuvchi
qo"llanilmasligi ham muml
ukang, kitobing kabi. Bunda ta’kid
muhim rol o‘ynaydi. Q aratuvchini ta’kidlash lozim bo'lganda, u,