M orfologik shakl birikm acdagi
qaysi a ’zo n i shakllantirishiga k o ‘ra
ikkiga boTinadi:
1) tobega xos ( k e lis h ik , sifa td o sh , ravishdosh ko‘ rsatkichi va
k o ‘makchi);
2) hokim ga xos ( e g a l i k , n is b a t , kesim lik ko‘rsatkichi).
Joylashuv om ili s o ‘z l a r n i n g erkin
joylashuvi (1) va birikma
tarkibida jip slash u vid an (2 ) ib o r a t.
0 ‘zbek tilining m e ’y o r i y a u t q id a tartib qat’iy, to b e a ’z o old in ,
hokim keyin keladi.
Erkin jo y la s h u v
deganda SBdagi to b e va hok im
a ’zo n i bir-biridan a jratish , « u z is h » , ular oi'asiga b osh q a b o ‘laklarni
kiritish im koniyati m a v ju d lig i
nazarda tutiladi. M asalan,
kecha
kelmoq, kiiobni o'qim oq, sh ah rim izn in g ko'chalari
kabi SBda erkin
311
j o y la s h u v im koniyati bor, ularda to b e va h o k im a’z o n i bir-birida
.11
a jra tish , « u zish » (
Kecha uyga keldi, kitobni tez o ‘qidi, shahrimizning
kerzg k o ‘chalan),
hatto
teskari joylashtirish
(
kelmoq kecha,
ko ‘c h a la ri shahrimizning)
m um kin.
Jipslashuv
deganda tobe va
h o k im a ’z o n i bir-biridan «uzish» m um kin em asligi tushuniladi.
B u n g a
tosh ko'prik, oltin uzuk, Navoiy romani, kitob o ‘qimoq
b ir ik m a la r in i misol qilib keltirish m um kin. M asalan,
tosh ko'prik
biri k m a sid a g i so'zlarning o'rni alm ashtirilsa, birikma m ohiyati
Do'stlaringiz bilan baham: |