R. S. Qosimov (rais), X. Sultonov, Q. Nazarov, M

Qur’on tafsirlarini tadvin qilish (mukammal tafsir kitoblari tuzish) an’anasi rivoj

oldi.

6. 
   Xalifa Umar ibn Abdulaziz (717-720) davridan Muhammad (S.A..V.) hadislarini
   

jamlash rasmiy tus olib, Imom Malik ibn Anas (713-795)ning “al-Muvatto”, Imom Shofe’iy (767-820) va imom Ahmad ibn Xanbal (780-855)larning “Musnad” deb nomlangan yirik hadis to’plamlari vujudga kelgan bo’lsa, IX asrda hadisshunoslik ilmi mukammal shakllanib, uning
58
qat’iy qoidalari asosida islom olamida Qur’oni karimdan keyingi eng nufuzli manba hisoblangan 6 sahih (ishonchli) hadis to’plamlari yaratildi. Ularning mualliflari: Abu Abdulloh Ismoil al- Buxoriy (810-870), Imom Muslim ibn al-Xajjoj (819-874), Abu Iso Muhammad ibn Iso at- Termiziy (824-874), Abu Dovud Sulaymon (817-888), Ahmad an-Nasoiy (830-935), Abu Iso Muhammad ibn Yazid ibn Mojja (824-886) kabi mashhur muhaddislardir.

7. 
   Rasululloh (S.A.V.) hadislarining eng muhim va salmoqli qismi kishilarda yuksak insoniy fazilatlarni shakllantirishga qaratilgan. Ulardagi ota-onaga ehtirom, ilmga intilish, sabr- bardosh, shukronalikka da’vat, o’zaro mehr, inoqlik, mehmondo’stlik, etimparvarlik, vafo va sadoqat, mehnatsevarlik va halol luqmani sharaflash, kamtarlik, kamsuqumlik, samimiyat va rostgo’ylik xislatlarining birinchi o’ringa qo’yilishi insoniyat uchun bebaho ma’naviy qadriyatlar silsilasini tashkil etadi. Ular asosida islom axloqining munazzam va mukammal bir tizim holida mintaqada puxta shakllanuvi bu davrning nihoyatda muhim hodisasi edi.
   
8. 
   Adab ilmiga asos solindi, she’riyat, filologiya ilmlari rivojlandi. Ibn al-Muqaffaning (724-759) “Al-Adab as-Cag’ir”, “Al-Adab-al-Kabir” asarlari, Xalil ibn Ahmadning (718-792) lug’atshunoslik va aruz ilmining nazariy asoslariga bag’ishlangan “Al-Ayn” asari dunyoga keldi, Ibn al-Mutazz(861-908) ilk bor “Ilmi bade’” (she’riy san’atlar haqida ilm)ni kashf etdi. Arab mumtoz she’riyatining asoschilari Abu Nuvas (762-813), Bashshar ibn Burd (714-784), Abul Ataxiya (718-825) kabi ulug’ shoirlar, Al-Johiz (775-868) kabi adiblar, ilk bora Rasululloh hadislariga turkiy tilda she’riy sharhlar bag’ishlab doston yozgan alloma shoir Adib Ahmad shu davrda yashab ijod etdilar.