bayonnoma dåb xulosa qilish mumkin. Hisobotlar tuzilish joyiga va
mazmuniga kora guruhlanadi
Malum bir davrga hisob korsatkichlarini umumlashtirish hisobot
dåb atalib, unda korxona moliya xojalik faoliyatining natijasi va malum
bir davrga råja korsatkichlarining bajarilishi buxgaltåriya, statistik va
opårativ-tåxnika hisobi malumotlariga asoslanib tuziladi.
Hisobot korsatkichlari kålgusi yillar råjalarini tuzish uchun asos
bolib ham xizmat qiladi, chunki kålajak råjalarini tuzish uchun mavjud
imkoniyatlarni bilish muhim ahamiyatga egadir, bunday malumotlar
hisobotda mavjud bolib, u yana joriy hisobotlarning tashkil qilinishiga
ham oz ijobiy tasirini korsatadi.
Iqtisodiy mazmuni va hisobot korsatkichlarining olish manbayiga
kora hisobotning ikki turi mavjud:
buxgaltåriya hisoboti;
statistik hisobot.
Hisobotda bir korxona korsatkich malumotlari yoki bir nåcha
korxona korsatkich malumotlari korsatilgan bolishi mumkin.
Shu xususiyatiga kora hisobotni quyidagi ikki turga ajratish
mumkin:
dastlabki hisobot;
yigma hisobot.
Hisobot xojalikdagi ahamiyatiga qarab ikki turga bolinadi:
umumdavlat hisoboti;
korxona ichidagi hisobot.
Hisobotni tuzish va topshirish muddatiga kora esa quyidagi turlarga
ajratish mumkin:
yil ichidagi (davomidagi) hisobot;
yillik hisobot.
Yillik hisobot shakllari quyidagilardan iborat:
1. Korxona balansi (1- shakl).
2. Moliyaviy natijalar haqida hisobot (2- shakl).
3. Asosiy vositalar harakati haqida hisobot (3- shakl).
4. Pul mablaglari haqida hisobot (4- shakl).
5. Korxona mulkining holati haqida hisobot (5- shakl).
«Hisob siyosati» bu buxgaltåriya hisobini tashkil qilishda umum-
qabul qilingan måyoriy hujjatlar, tamoyil va usullarni xojalik yurituvchi
131
subyekti ozining xususiyatlariga mos holda qollashini ifodalovchi
huquqiy kuchga ega bolgan hujjatlar majmuasidir.
Tayanch iboralari
Buxgaltåriya hisoboti, statistika hisoboti, hisobot turlari, hisobot shakllari,
foydalanuvchilar, balans, pul oqimi, invåntarizatsiya, tushuntirish xati,
chåt el invåstitsiyasi, dastlabki hisobot, yigma hisobot, hisob siyosati,
dåbitor, kråditor, «Hisob siyosati».
Mavzu yuzasidan nazorat savollari va topshiriqlar
1. Buxgaltåriya hisobotining iqtisodiy mazmunini aytib bering.
2. Buxgaltåriya hisobotining ahamiyati nimalardan iborat?
3. Buxgaltåriya hisobotiga qoyilgan talablar nimalardan iborat?
4. Hisobotning qanday turlari mavjud?
5. Buxgaltåriya hisobotini taqdim etish muddatlarini korsating.
6. Buxgaltåriya hisobotidan foydalanuvchilar kimlar?
7. Buxgaltåriya hisobotidagi xatolarning tuzatish usullarini ayting.
8. Hisobotning qanday shakllari mavjud?
9. Hisobotni tuzishga tayyorgarlik korish ishlari qanday amalga oshiriladi?
10. Korxona balansi qanday ahamiyat ega?
11. Hisobotning malumot manbasi bolib qaysi hujjatlar hisoblanadi?
12. Dåbitorlik va kråditorlik qarzlari qachon paydo boladi?
13. «Hisob siyosati» nima?
132
TÅST SAVOLLARI
1. Ozbåkiston Råspublikasining hisob tizimi qanday turlarga bolinadi?
A) Statistik hisob, Opårativ(tåzkor) hisob, Buxgaltåriya hisobi;
B) Buxgaltåriya hisobi, Statistik hisob;
C) Schyotlar tizimi;
D) Sintåtik va analitik hisob;
E) Baholash va kalkulatsiya.
2. Hisob tizimida qanday olchov birliklardan foydalanadi?
A) pul, natura;
B) som, tiyin;
C) pul, natura, vaqt (måhnat);
D) natura, vaqt;
E) vaqt, pul.
3. Xojalik mablaglarining guruhlanishi qanday?
A) asosiy, aylanma;
B) ishlab chiqarish, noishlab chiqarish;
C) måhnat vositalari, måhnat buyumlari;
D) asosiy, aylanma va vaqtincha yoki butunlay korxonaning obo-
rotidan chåtlashtirilgan;
E) oz va qarzga olingan mablaglar.
4. Asosiy mablaglar qanday mablaglar kiradi?
A) asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, pul mablaglari;
B) asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar;
C) bino va inshootlar;
D) pul mablaglari;
E) hamma javob togri.
5. Aylanma mablaglarga qaysi mablaglar kiradi?
A) pul mablaglari;
133
B) matåriallar;
C) tayyor mahsulotlar;
D) hamma javob togri;
E) togri javob yoq.
6. Buxgaltåriya hisobi usullari qanday guruhlanadi?
A) balans, hisobot, ikkiyoqlama yozuv, buxgaltåriya hisobi schyotlari,
baholash va kalkulatsiya;
B) hujjatlashtirish va baholash;
C) invåntarizatsiya va kalkulatsiya;
D) ikkiyoqlama yozuv va buxgaltåriya hisobi schyotlari;
E) togri javob yoq.
7. Buxgaltåriya hisobining oziga xos usullariga qaysi usullar
kiradi?
A) hujjatlashtirish va invåntarizatsiya;
B) baholash va kalkulatsiya;
C) buxgaltåriya hisobi schyotlari va ikkiyoqlama yozuv;
D) balans va hisobot;
E) balans va baholash.
8. Buxgaltåriya balansi tomonlari qanday nomlanadi?
A) aktiv, passiv;
B) dåbåt, krådit;
C) kortraktiv, kortrpassiv;
D) joriy, uzoq muddatli;
E) hamma javob togri.
9. Buxgaltåriya schyotlarining tomonlari qanday nomalanadi?
A) dåbåt, krådit;
B) aktiv, passiv;
C) aktiv, passiv, kontraktiv, kontrpassiv;
D) kontraktiv, kontrpassiv;
E) togri javob yoq.
10. Buxgaltåriya schyotlarining tarkibiy tuzilishi qanday boladi?
A) dåbåt, krådit;
B) aktiv, passiv;
C) bosh qoldiq, oborot, oxirgi qoldiq;
134
D) bosh qoldiq, oxirgi qoldiq;
E) sintåtik schyotlar, analitik schyotlar.
11. Balansda joylashishiga qarab buxgaltåriya hisobi schyotlarini
guruhlanishi qanday?
A) aktiv, passiv;
B) balansdagi, balansdan tashqari;
C) oz mablaglarining manbalari, majburiyatlar;
D) dåbåt, kårdit;
E) hamma javob togri
12. Aktiv schyotlarda oxirgi qoldiq qanday aniqlanadi?
A) bosh qoldiq + Dåbåt oborot - Krådit oborot;
B) bosh qoldiq + Krådit oborot - Dåbåt oborot;
C) Dåbåt oborot - Krådit oborot;
D) Dåbåt oborot + Krådit oborot;
E) bosh qoldiq + oxirgi qoldiq.
13. Passiv schyotlarda oxirgi qoldiq qanday aniqlanadi?
A) bosh qoldiq + Krådit oborot - Dåbåt oborot;
B) oxirgi qoldiq + Dåbåt oborot - Krådit oborot;
C) bosh qoldiq + Dåbåt oborot - Krådit oborot;
D) Krådit oborot + Dåbåt oborot.
E) togri javob yoq
14. Tranzit schyotlarda oxirgi qoldiq qanday aniqlanadi?
A) bosh qoldiq + Dåbåt oborot - Krådit oborot;
B) bosh qoldiq + kirim - chiqim;
C) bosh qoldiq + Krådit oborot - Dåbåt oborot;
D) aktiv tomon - passiv tomon;
E) oxirgi qoldiq bolmaydi.
15. Buxgaltåriya hisobi yozuvining mazmuniga qarab qanday
guruhlanadi?
A) aktiv va passiv;
B) oddiy va murakkab;
C) bir tomonlama va ikki tomonlama;
D) kontraktiv va kontrpassiv;
E) dåbåt va krådit.
135
16. Balansdan tashqari schyotlar buxgaltåriya yozuvida qanday aks
ettiriladi?
A) ikki tomonlama;
B) bir tomonlama;
C) uch tomonlama;
D) faqat aktiv schyotlarda;
E) aks ettirilmaydi.
17. Moliyaviy hisobot qanday shakllardan iborat?
A) balans, asosiy vositalar harakati togrisidagi, moloiyaviy
natijalar togrisidagi, xususiy kapitallar togrisidagi, pul oqimlari
togrisidagi;
B) moliyaviy natija togrisidagi, pul oqimlari togrisidagi;
C) kassirning hisoboti, hisobdor shaxsning hisoboti;
D) yillik hisobot, choraklik hisobot;
E) balansdagi va balansdan tashqari.
18. Otkazilish davriga qarab invåntarizatsiya turlarini kor-
sating.
A) oddiy va murakkab;
B) tanlab va yoppasiga;
C) råjali va tosatdan;
D) pul va natura olchov birligida;
E) hamma javob togri.
19. Xojalik jarayonlari qanday bosqichlardan iborat?
A) ishlab chiqarish, sotish;
B) saqlash, ishlab chiqarish, sotish;
C) taminot va ishlab chiqarish;
D) taminot, ishlab chiqarish, sotish;
E) togri javob yoq.
20. Buxgaltåriya hisobining obyåktilarini korsating.
A) xojalik mablaglari, xojalik mablaglarining tashkil topish
manbalari, xojalik jarayonlari;
B) pul mablaglari;
C) xomashyo va matåriallar, tayyor mahsulotlar;
D) buxgaltåriya hisobi schyotlari va ikkiyoqlama yozuv;
E) taminot, ishlab chiqarish va sotish.
136
21. Balansning aktiv tomoni qanday bolimlaridan iborat?
A) uzoq muddatli va joriy aktivlar;
B) oz mablaglarining manbalari va majburiyatlar;
C) dåbåt va krådit;
D) majburiyatlar va joriy aktivlar;
E) pul mablaglari va majburiyatlar.
22. Kalkulatsiya bu...
A) mahsulot tannarxini aniqlash;
B) mahsulot bahosini aniqlash;
C) ombordagi mablaglarni qayta royxatdan otkazish;
D) foydani aniqlash;
E) sotishdan tushgan tushumni aniqlash.
23. Invåntarizatsiya bu...
A) mahsulot tannarxini aniqlash;
B) mahsulot bahosini aniqlash;
C) korxona mablaglarni qayta royxatdan otkazish;
D) foydani aniqlash;
E) sotishdan tushgan tushumni aniqlash.
24. Baholash bu...
A) mahsulot tannarxini aniqlash;
B) xojalik mablaglari va jarayonlarini pul olchov birligida ifodalash;
C) kassada tushumni aniqlash;
D) ombordagi matåriallarni qayta royxatdan otkazish;
E) foydani aniqlash.
25. Ikkiyoqlama yozuv bu..
A) xojalik jarayonlariga tågishli summalarini ikki va undan ortiq
schyotlarda aks ettirilishi;
B) xojalik jarayonlarini hisob rågistrlarida aks ettirish;
Cxojalik jarayonlarini hujjatlashtirish;
D) balans tuzish;
E) xojalik jarayonlarini bosh kitobga kiritish.
26. Hujjatlashtirish bu..
A) xojalik jarayonlarini buxgaltåriya hisobi schyotlarida aks ettirish;
B) buxgaltåriya hujjatlarini hisob rågistrlarida royxatga olish;
137
C) xojalik jarayonlarining maxsus hujjatlarda aks ettirish;
D) xojalik jarayonlarini bosh kitobga yozish;
E) hisobot tuzish.
27. Hisobot bu...
A) xojalik jarayonlarini buxgaltåriya schyotlariga yozib bårish;
B) xojalik jarayonlarini hujjatlashtirish;
C) xojalik jarayonlarini maxsus hujjatlarda aks ettirish;
D) bolib otgan xojalik jarayonlari togrisidagi yozma bayonnoma;
E) xojalik jarayonlarini bosh kitobda aks ettirish;
28. Buxgaltåriya hisobi schyotlari bu...
A) hisobning bir elåmånti;
B) korxona mablaglari, ularning tashkil topish manbalari va xojalik
jarayonlarining maxsus raqamlarda bålgilanishi;
C) pul mablaglarini ifadalovchi raqamlar yigindisi;
D) korxonaning bankdagi hisob-kitob raqami;
E) buxgaltåriya balansining asosiy malumotlar manbasi.
29. Xojalik jarayonlari tasirida balansdagi ozgarishlar necha xil
bolaid?
A) 2 xil;
B) 3 xil;
C) 5xil;
D) 6 xil
E) 4 xil.
30. Mazmuniga kora buxgaltåriya hisobi schyotlar qanday guruh-
lanadi?
A) aktiv va passiv;
B) oddiy va murakkab;
C) dåbåt va krådit;
D) sintåtik va analitik;
E) balansdagi va balansdan tashqari.
31. Vazifasiga qarab buxgaltåriya hisobi schyotlar qanday guruh-
lanadi?
A) asosiy, tartibga soluvchi, taqsimlovchi, kalkulatsiya, taqqoslovchi;
B) sintåtik va analitik;
138
C) aktiv va passiv;
D) dåbåt va krådit;
E) balansdagi va balansdan tashqari.
32. Hisob rågistrlaridagi xatolar qanday usullar orqali togrilanadi?
A) «Korråktura», «Qizil qalam», «Qoshimcha yozuv»;
B) «Ochirib yozish», «Jurnal ordår»;
C) «Qayta yozish», «Qizil qalam»;
D) «Korråktura», «Qoshimcha yozuv»;
E) togri javob yoq.
33. Hujjatlar vazifasiga qarab qanday guruhlanadi?
A) farmoyish båruvchi, tasdiqlovchi, axborot båruvchi, farmoyishni
tasdiqlovchi, buxgaltåriya hisobotiga ilova qilinadigan;
B) buxgaltåriya hisobi va statistika;
C) oddiy va murakkab;
D) kassa va ombor hujjatlari
E) hamma javob togri
34. «Hisob siyosati» nima?
A) davlat tomonidan qabul qilingan qonun-qoida va tartib asosida
buxgaltåriya hisobining tashkil etilishi;
B) korxonaning oz xususiyatlari va hukumat tomonidan qabul qilin-
gan qonun-qoida va tartib asosida buxgaltåriya hisobini tashkil etilishi;
C) korxona oz xususiyatdan kålib chiqib buxgaltåriya hisobini tashkil
etilishi;
D) «Buxgaltåriya hisobi togrisida»gi qonun asosida buxgaltåriya
hisobini tashkil etilishi;
E) togri javob yoq.
35. «Hisob siyosati» kim tomonidan shakllantiriladi?
A) davlat tomonidan;
B) korxona tomonidan;
C) bank tomonidan;
D) bosh buxgalter tomonidan;
E) korxona rahbari tomonidan.
139
IZOHLI LUGAT
Aylanma vådomostlar buxgaltåriya hisobi schyotlarining hisob
rågistrlari malumotlarini umumlashtirish usuli. Aylanma vådomostlar
schyotlarning oy boshiga va oxiriga qolgan qoldigi hamda oy boyicha
aylanma malumotlarga asosan oy oxirida tuziladi, aylanma vådomostlar
sintåtik va analitik schyotlar boyicha tuzilishi mumkin. Aylanma
vådomostda uch juftxona mavjud bolib, ularda har bir schyot boyicha
oy boshiga qoldiq, oy aylanmalari va oy oxiriga qolgan qoldiq
korsatiladi. Aylanma vådomostdagi ozaro tånglik dåbåt va krådit
aylanmalari rågistratsiya jurnalining jamiga ham tång bolishi kårak.
Buning sababi har bir xojalik muomalasining summasi rågistratsiya
jurnalida hamda schyotlarning dåbåt va kråditida aks ettiriladi. Bunday
ozaro tånglik katta nazorat ahamiyatiga ega. Aylanma vådomostning
schyotlar boyicha qoldiqlariga asosan buxgaltåriya balansi tuziladi.
Aylanma vådomostlarni tuzish kop måhnat talab qiladigan jarayon
bolib hisoblanadi. Buxgaltåriya hisobi shakllarini va hisob rågistratsiya
usullari takomillashishi natijasida aylanma vådomostlar asta-såkin yoqola
bormoqda. Hisobni zamonaviy tashkil etishda ular istisno tarzida ayrim
hollarda qollaniladi.
Aylanma mablaglar xojalik yurituvchi subyåktlarning aylanma
fondlari va muomala fondlarini tashkil etuvchi mablaglar. Aylanma
fondlar tarkibiga ishlab chiqarish zaxiralari, tugallanmagan ishlab chi-
qarish, kålgusi davr xarajatlari kiradi. Aylanma mablaglar norma-
lashtiriladigan (bunda xomashyo, matåriallar, yoqilgi, tugallanmagan
ishlab chiqarish va boshqalarga normalar bålgilanadi) va normalash-
tirilmaydigan (pul mablaglari, hisob-kitobdagi mablaglar)larga boli-
nadi. Shakllanish manbalariga qarab aylanma mablaglar oz va qarzga
olingan mablaglarga bolinadi. Oz mablaglari korxonada normal
ishlash uchun zarur bolgan, minimal miqdorda bolishi kårak. Korxona
faoliyatining ayrim davrlarida (mavsumiy normativdan ortiq ishlab
chiqarish zaxiralari vujudga kålganda mavsumiy ishlab chiqarish
140
xarajatalari mavjud boladi va h.k) talab bank kråditi hisobiga qondiriladi.
Aylanma mablaglardan samarali foydalanish korsatkichi bolib, ularning
aylanib turishi hisoblanadi.
Aylanma mablaglarning aylanishi aylanma mablaglarining bir
aylanishini kunlarda yoki malum davrda ularning aylanish soni
davomiyligini bildiradigan iqtisodiy korsatkich. Bu korsatkich aylanma
mablaglardan foydalanish samaradorligini korsatadi. Aylanma mabla-
glar aylanishining tåzlashishi mablaglarni boshatishga olib kåladi.
Bu boshagan mablaglar qoshimcha mahsulot ishlab chiqarish va
boshqa maqsadlar uchun ishlatiladi. Bu korxonaga bir hajmdagi
aylanma mablaglar bilan koproq mahsulot ishlab chiqarib, uni tåzroq
sotish va shu bilan ozining moliyaviy holatini yaxshilash imkoniyatini
båradi.
Aktiv malum bir sanaga pul korsatkichida korxonaning mab-
laglari, ularning tarkibi va joylashishini aks ettiruvchi buxgaltåriya
balansining qismi. Buxgaltåriya balansi aktivdan tashqari passivga ham
ega. Aktiv va passiv bolim hamda moddalardan iborat. Balansning
aktiv tomonining jami passiv tomonining jamiga tång bolishi kårak.
Aktiv faol dågan manoni ham anglatadi.
Aktiv schyotlar korxona mablaglarini hisobga oladigan buxgal-
tåriya hisobi schyotlari. Ular mavjud mablaglar, ularning tarkibi va
joylashishi togrisidagi korsatkichlarni båradi. Aktiv schyotlarda
mablaglarning kopayishi dåbåtda, kamayishi kråditda aks ettiriladi.
Oxirgi qoldigi faqat dåbåtda korsatiladi va buxgaltåriya balansining
aktivida korsatiladi. Quyidagi schyotlar aktiv schyotlar hisoblanadi:
bino, inshootlar, mashinalar, asbob-uskunalar va boshqa asosiy
vositalarni (1000-schyotlar) hisobga olinadigan schyotlar; pul mab-
laglarini hisobga olinadigan schyotlar; tovar-moddiy qiymatliklarni
hisobga olinadigan schyotlar.
Analitik hisob pul va zarur bolgan hollarda natura shaklida
dåtallashgan korsatkichlarni båruvchi hisob. Korsatkichlarni dåtallash-
tirish råja bajarilishi, xojalik mulki butligini nazorat qilish, boshqaruv
qarorlarini qabul qilish boyicha axborotlar olish uchun aniq sharoitlarga
qarab bålgilanadi. Korxonaning moliyaviy va boshqaruv faoliyatlarini
tahlil qilish uchun obyåktiv analitik malumotlar kårak. Analitik hisobni
141
yuritish uchun analitik schyotlar qollaniladi. Analitik hisob sintåtik
hisob bilan uzliksiz boglangan bolib, uning malumotlarini dåtal-
lashtirish maqsadida yuritiladi. Analitik hisobda yozuvlar buxgaltåriya
hujjatlariga va boshqa zaruriy malumotalrga ishora qilinadi. Analitik
hisob rågistrlari bolib, qollaniladigan buxgaltåriya hisobi shakllariga
kora, mashinagrammalar, vådmostlar, jurnal-ordårlar, kartochkalar,
daftarlar bolishi mumkin.
Analitik hisob schyotlari analitik hisob yurituvchi buxgaltåriya
hisobi schyotlari. Ular malum sintåtik schyotning korsatkichlarini
dåtallashtirish uchun ochiladi. Analitik schyotlar faqat murakkab sintåtik
schyotlarga ochiladi. Analitik hisob schyotlari sintåtik hisob schyotlariga
oxshab dåbåt va kråditga ega. Ular boyicha aylanmalari va saldosi
chiqariladi. Bunda bir sintåtik schyot boyicha ochilgan barcha analitik
schyotlarning dåbåt va krådit aylanmalarining jami hamda saldolarining
jami som hisobida shu sintåtik schyotning dåbåt va krådit aylanmalari
hamda saldosiga tång bolishi kårak. Buxgaltåriya hisobini takomillash-
tirish jarayonida analitik hisobni yuritishning samaraliroq prinsiplari
ishlab chiqildi. Hisobning jurnal-ordår shaklida analitik hisob yordamchi
(jamgaruvchi) vådomostlarda yuritiladi, ayrim hollarda esa sintåtik
schyotlar bilan birga bir jurnal-ordårda olib boriladi.
Balans doimo ozgarib turadigan, ozaro aloqada bolgan holatini
tariflovchi korsatkichlar tizimining tångligi. Balans ikki qismdan iborat
bolgan jadval shaklida malum bir sanaga tuziladi. Balans qandaydir
voqåani tariflab, uning qismlarga munosabatini korsatadi. Balans alo-
hida korxona, ishlab chiqarish birlashmasi (buxgaltåriya balansi, kor-
xonaning daromad va xarajatlar balansi) yoki xalq xojaligi (aholining
daromad va xarajat balansi, tolov balansi, savdo balansi, qishloq xojalik
mahsulotlari balansi va b.) masshtabida tuziladi.
Balansdan tashqari schyotlar qoldigi buxgaltåriya balansiga
kirmaydigan buxgaltåriya hisobi schyotlari. Bu schyotlar korxonada
vaqtincha turgan va boshqa korxonalarga (ijaraga olingan asosiy vositalar,
masul saqlashga qabul qilingan moddiy qiymatliklar va hokazo) tågishli
bolgan tovar-moddiy qiymatliklarni hisobga olish uchun tayinlangan.
Balansdan tashqari schyotlarda shuningdåk qatiy hisobot blankalari,
zararga hisobdan chiqarilgan dåbitorlik qarzlari ham hisobga olinadi.
Balansdan tashqari schyotlarda hisob oddiy tizimda, yani ikki yoqlama
142
yozuv qollanmasdan yuritiladi. Bu schyotlar ozaro yoki balansli
schyotlar bilan korråspondåntlanmaydi.
Balansli schyotlar korsatkichlari buxgaltåriya balansida aks
ettiriladigan buxgaltåriya hisobi schyotlari. Låkin bu balans modda-
larining nomlari balansli schyotlar nomlariga togri kåladi dågan
manoni bildirmaydi. Bir balansli schyotning malumotlari bir nåcha
balans moddalarida va aksincha, bir balans moddasida bir nåcha
schyotlarning malumotlari aks ettirilishi mumkin. Buxgaltåriya hisobining
nazariyasi manbalarida balansli schyotlarning manosi yetarlicha
yoritilmagan. Shunday schyotlar borki, ular buxgaltåriya balansi tuzilishi-
dan oldin yopilib kåtadi. Balansda aks ettirish uchun bu schyotlarning
kåyingi hisobot davri boshiga saldosi bolmaydi. Schyotlar råjasidagi
9-tranzit schyotlarning aksariyati shunday schyotlar tarkibiga kiradi.
Schyotlar råjasidagi barcha schyotlar ham balansdagi schyotlar hisob-
lanmaydi. Balansdagi schyotlardan boshqa balansdan tashqari schyotlar
mavjud.
Balansning bolimi buxgaltåriya balansining aktiv va passividagi
bir xillik moddalar guruhi. Balansning aktivida ham passivida ham
ikkitadan bolim mavjud:
aktivida: birinchi bolim uzoq muddatli aktivlar; ikkinchi bolim
joriy aktivlar;
passivida: birinchi bolim oz mablaglari manbalari; ikkinchi
bolim majburiyatlar.
Baholash xojalik mablaglari, majburiyatlar va xojalik jarayon-
larining pul olchov birligida aks ettirish usulidir.
Bosh daftar sintåtik hisob yuritish uchun tayinlangan hisob rågistri.
Hisob jurnal-ordår shaklida qollaniladi. Bosh daftar yil davomida hisob
yuritish uchun moljallangan. Unda mazkur korxonada qollaniladigan
barcha sintåtik schyotlar ochiladi. Schyotlar boyicha 1- yanvarga qoldiq
(saldo) yozilib, har oyda jurnal-ordårlarning jami malumotlari yoziladi
va oy boyicha aylanmalari (oborotlari) jamlanib, oy oxiriga saldosi
chiqariladi. Hisobning jurnal-ordår shaklida malumotlar bosh daftar
malumotlaridan olib yoziladi. Jurnal-ordårlarda yozuvlar hujjatlarning
kålib tushishiga qarab yoki jamgarma vådomostlardan oy boyicha
jami aks ettiriladi.
143
Oy oxirida jurnal-ordårlarning jami bosh daftarga otkaziladi. Bosh
daftarda har bir schyot boyicha krådit aylanmasining summasi bir
Do'stlaringiz bilan baham: |