R. O. Ismatov Nammqi, "Menejment" kafedrasidotsenti, iqtisod fanlari

Nazorat savollari
.
1. Strategik menejmentning besh vazifasi.
2.Menejerlarning asosiy funktsiyasi nimalardan iborat?
3.Strategik boshqaruvning asosiy bosqichlarini tushuntiring.
5 Philip Kotler., Gari Armstrong. “Prinsiples of marketing”2014.719p
34

---

4.Strategik menejment jarayonini tushuntiring.
5.Firmada strategiyani ishlab chiqish ierarxiyasi.
6.Firma faoliyat yo’nalishlarini belgilash omillari.
7.Strategiyani ishlab chiqish uslubi.
8.Strategiyani yaratishga bo’lgan turli xil yondashuvlar 
Tayanch iboralar
: funksiya, ierarxiya, uslub, yondashuvlar, tashqi omillar, ichki 
omillar, boshqaruvning asosiy bosqichlari.
3-MAVZU. TARMOQDAGI UMUMIY VAZIYAT VA UNDAGI
RAQOBATNING T AHLIli
3.1.Tarmoqlar va ularning iqtisodiy tavsiflari.
3.2.Tarmoqni ta’riflovchi umumiy iqtisodiy ko’rsatkichlar.
3.3.Tarmoqdagi raqobat kuchlarini tahlil qilishda Porterning “beshta kuch” 
modeli.
3.4.Firmani raqobatbardoshligiga ta ’sir etuvchi omillar.
3.1. Tarmoqlar va ularning iqtisodiy tavsiflari.
Strategiyani ishlab chiqish tahlilga asoslangan ish bo’lib, tahlil ikki yo’nalishda 
olib boriladi:
Tarmoqdagi vaziyat va undagi raqobatning shartlari.
Kompaya ichidagi vaziyat, uning raqobatbardoshligi.
Tarmoqlar o ’zining iqtisodiy ta’rifi, ulardagi raqobat istiqbollari bo’yicha bir 
biridan farq qiladi. Masalan Ilmiy-texnika taraqqiyoti sur’atlari yuqori va past bo’lishi 
mumkin Har bir tarmoq uchun zarur bo’lgan kapital qo’yilmalar hajmi ham bo’ladi- 
Bozorlar esa mahalliydan tortib dunyo bozorigachafarqlanadi. Raqobat kuchli yoki zaif 
bo’ladi. Talab ham o ’sib boruvchi yoki aksincha, kamayib boruvchi bo’ladi.
Tarmoqdagi umumiy vaziyat va undagi raqobatni 
tahlil qilishda alohida usullar 
qo’llanilib, bu usullar tarmoqda bo’layotgan o’zgarishlar raqobat kurashini baholash 
imkonini beradi. Buning uchun quyidagi etti omilni belgilash talab etiladi:
1. Tarmoqni ta’riflovchi umumiy iqtisodiy ko’rsatkichlar.
2. 
Tarmoqdagi 
raqobat 
kuchlari 
va 
ular 
ta’sirining 
darajasi.
3. Rakobat kuchlari tarkibida o’zgarish yasovchi omillar.
4. 
Kompaniya raqobat mavqeining kuchli va zaif j ihatlari.
5. Raqobat kurashidagi muvaffaqiyat kaliti va muvaffaqiyatsizlik omillari.
6. Raqobat qaysi yo’nalishda borishini belgilovchi shaxslar.
7. Foyda olish nuqtai nazaridan tarmoqning jozibadorligi.
35

---

Vaziyat tahlilining maqsadi kompaniyaning ichki va tashqi muhitiga xos bo’lgan va 
kompaniyaning strategik yo’nalishi va imkoniyatlarini eng ravshan ifodalovchi jihatlarni 
aniqlashdan iborat. Bunda asosiy e’tibor strategiyaga oid bir qator muhim savollarga 
aniq javoblar topishga qaratiladi. 
So’ngra bu savollar kompaniyadagi strategik 
vaziyatning aniq manzarasini shakllantirish va uning xata-harakatlariga muqobil 
variantlarni belgilash uchun foydalaniladi.
Yakka biznes bilan shug’ullanuvchi kompaniyadagi strategik vaziyatni tahlil qilish 
usullaridan kelgusida ko’pincha diversiyalangan kompaniyaning strategiyasini tahlil 
qilishda ham foydalaniladi. Yakka biznes bilan shug’ullanuvchi kompaniyadagi tashqi 
vaziyatni (makromuhitni) tahlil qilishda odatda soha va raqobat tahlillaridan 
foydalaniladi. Vaziyatni tahlil qilishda firmaning eng yaqin atrof-muhiti (makromuhiti) 
o’rganiladi. 6-chizmadagi yakka biznes bilan shug’ullanuvchi kompaniya uchun 
strategik tahlilning tuzilmasi keltirilgan. Kompaniyaning strategik tahlilining mantiqiy 
echimi strategiyani tanlashda muqobil variantlarga baho berishdir. Shunday qilib ushbu 
tahlil strategik rejani shchakllantirshning dastlabki nuqtasi hisoblanadi.
Tarmoq va raqobat tahlili
Kompaniyaning vaziyatli tahlili
Tarmoq 
atrofining 
asosiy 
iqtiso-diy 
ta’rifini aniqlash Harakatla-nuvchi kuchlarni 
identifikatsiya qi-lish. Raqobat darajasini 
baholash. 
Kompaniyaning 
tarmoqdagi 
raqobat mavqeini baholash. Bundan keyin 
raqobatda kimlar bir xil harakat qilishini 
bashorat qilish. Muvaf-faqiyatning kalit 
omilarini 
aniq-lash. 
Tarmoqning 
har 
tomonlama jozibadorligi haqida xulosa
Zamonaviy 
strategiyaning 
yaroqli 
darajasini baholash. SWOT tahlili o ’tkazish. 
Firmaning 
nisbiy 
raqobat 
mavqeini 
baholash. 
Kompaniyaning nisbiy baho 
mavqei 
va 
baho 
raqo-batbardoshligini 
bholash. Kompaniya echishi lozim bo’lgan 
strategik yonda-shuvlar va muammolarni 
identifika-tsiya qilish
4
4
Identifikatsiya 
Kompaniyaning strategik 
ko’rinishini baholash
Kalit davrlar:
Kompaniya amalda qanday muqobillikka ega? (mavjud asosiy strategiyani yaxshilash, 
strategiyani tubdan o’zgartirish)
Arzigulik raqobat ustunligiga erishishning eng maqbul yo’li qanday?
4 Strategiyani shakll antiri sh
Yechim mezonlari
Strategiya vaziyatni qanchalik yaxshi hisobga olinadi? 
Raqobat ustunligiga erishishga qanchalik yordam beradi? 
Kompaniya faoliyatini yaxshilashga yordam beradi?