R. M. Xudayqulov aloqa yo„llari, undagi xizmat qiluvchi inshootlar

Qatnov qismi va yo„l cheti kengligini belgilash 
 
Yo„l ko„ndalang kesimi elementlarining o„lchamlari SHNQ 2.05.02-2007 ga 
binoan quyidagi 8.8-jadval asosida belgilanadi.
8.8-jadval
Yo„l elementlari o„lchamlari 
Avtomagistral 
Tezyurar
yo„l 
Odatdagi yo„l turlari 
Toifa 
Ia 
Ib 
II 
III 
IV 
V 
Qatnov tasmasi umumiy soni
4 va ko„p
4 va ko„p
2 
2 
2 
1 
Harakat tasmasi kengligi, m 
3,75 
3,75 
3,75 3,5 3,0 4,5 
Yo„l yoqasi kengligi, m 
3,75 
3,75 
3,75 
2,5 2,0 1,75 
Yo„l yoqasi chetki tasmasi, m 
0,75 
0,75 
0,75 0,5 0,5 
- 
Yo„l yoqasining mustaxkamlangan 
qismi kengligi, m 
2,5 
2,5 
2,5 
1,5 1,0 
- 
Yo„l to„siqlarisiz ajratuvchi tasma 
eng kichchik kengligi, m 
6,0 
5,0 
- 
- 
- 
- 
Yo„l o„qi bo„yicha ajratuvchi 
tasmaning yo„l to„sig‟i bilan eng 
kichik kengligi, m 
2 m + to„siq kengligi 
- 
- 
- 
- 
Ajratuvchi tasma chetki tasmasi 
kengligi, m 
1,0 
- 
- 
- 
Yo„l poyi kengligi, m 
28,5 va ko„p 
27,5 va 
ko„p 
15,0 12,0 10,0 8,0 
 
Yo„l poyining yon nishabligini belgilash 
 
Yo„l poyi yon qiyaligini belgilash joy tuprog‟i va erning tabiiy sharoitiga 
bog‟liq ravishda belgilanadi. Past ko„tarmalarda yon qiyalikning 1:3, 1:4 bo„lishi 

---

90 
tavsiya etiladi. Bunda ko„proq harakat xavfsizligi nazarda tutiladi. Ko„tarma 
balandligi 6 m gacha bo„lganda tuproq ishlarini kamaytirish maqsadida 1:1,5 olish 
maqsadga muvofiq. Bugungi kunda O„zbekiston sharoitida joy sharoitini hisobga 
olgan holda ko„tarma balandligi 2 m gacha bo„lganda 1:1,5; 1:2 olish, 6 m dan
12 m gacha bo„lganda ikki xil nishablik 1:1.5, 1:1.75 olish qabul qilingan. 
Yo„l poyi - bu tuproq ishlari bajariladigan yo„lning qismi bo„lib, ko„tarma 
yoki o„ymadan iborat bo„lishi mumkin. Yomg‟ir va qor suvlarini yo„lni ustidan 
qochirish uchun yo„l qoplamasiga ko„ndalang qiyalik beriladi. Bu qiyalik yo„l 
o„qidan ikki tomonga qaratiladi. Bu suvlarni yo„l bo„ylab oqizish uchun yon 
ariqchalar loyihalanadi. Yo„l qoplamasining turiga qarab yo„lning ko„ndalang 
qiyaligi SHNQ 2.05.02-2007 ga asosan 8.9-jadvalda keltirilgan. 
8.9-jadval
Qoplama turi 
Qoplama ko„ndalang 
qiyaligi %
o
Eng kichigi 
Kattasi 
Asfaltbeton va temirbeton qoplama 
15 
20 
Chaqiqtosh, shag‟al bitum bilan qorilgan 
20 
25 
Chaqitosh yoki shag‟alli qoplama 
25 
30 
Tosh yo„llar, qorishmalar bilan mustaxkamlangan 
tuproq
30 
40 
SHNQda ko„rsatilgan ko„ndalang qiyalik miqdori oshirib yuborilsa, 
avtomobilga bir qancha qiyinchiliklar tug‟iladi: 
-
muzlaganda, yoki tuproqli yo„llarda avtomobil yonboshga siljishi mumkin; 
-
avtomobilni ichki g‟ildiragi ko„proq emiriladi; 
- avtomobilni boshqarish qiyinlashadi. 
Yo„l yoqasidagi ariqchalar yo„l poyi o„ymada o„tganda va ko„tarma 
balandligi 1,2 m gacha bo„lgan joylarda loyihalanadi. Ariqchalarning shakli 
uchburchak va trapetsiya shaklida bo„lishi mumkin. Arichalarning chuqurligi 0,3; 
0,4; 0,6 m va ariqcha tubi kengligi 0,4 m bo„lishi mumkin. Ariqchalarning tashqi 
yon qiyaligi 1:1,5 bo„ladi.

---

91 
Yo„l yoqasidagi ariqchalarga yig‟ilgan suvlarni tezkor olib ketish 
maqsadida, ariqchalarga bo„ylama qiyalik beriladi. I-III yo„l iqlimli mintaqalarida 
eng kamida 5%, IV-V iqlimli mintaqalarda 3% olinadi. 
Ariqchalarning bo„ylama qiyaligiga qarab ular mustaxkamlanadi. Agar 
ariqning bo„ylama qiyaligi 15 %
o
gacha bo„lsa hech qanday mustaxkamlash 
ishlari olib borilmaydi. Agar 15 %
o
dan 30 %
o
gacha bo„lsa, u holda o„t ekib 
mustaxkamlanadi. 30-50 %
o
bo„lsa, ariqchalarni yon bag‟ri va tubi tosh yoki beton 
bilan mustaxkamlanadi.