R. I. Toshmuhamedov

emas. Yomg'irdan so'ng, lishayniklar bo'rtib, ko'zga yaxshi tashlanishining saba-
bi ham shunda. Bularda fotosintez jarayoni kuchsiz bo'lganligidan, organik mod­
dalaming to'planishi juda sekin boradi. Shuning uchun ular eng sekin o'sadigan
o'simliklardir. Masalan, diametri 1 mm bo'lgan ksantoriya lishaynigining tallomi
6 yildan keyin 3 sm ga yetgan. Bargsimon va butasimon lishayniklar birmuncha tez
o'sadi. Ulaming yillik o'sishi, o'rta hisobda, dastlabki og'irligining 8-15 dan bir
qismini tashkil etadi (32-rasm).
Lishayniklar turli substratlarda o'sa oladi va u yerda organik moddalar to'plab,
asta-sekin yuksak o'simliklaming o'sishiga zamin tayyorlaydi, ya’ni tuproq hosil
qiluvchi omil hisoblanadi, chunki ulaming faoliyati natijasida paydo bo'ladigan
kislota har qanday toshlami va tog' jinslarini nuratadi va ulaming tuproqqa ayla-
nishiga sabab bo'ladi.
Lishaynik turlarining ahamiyati katta bo'lib, turli sohalarda ishlatiladi, har xil
maqsadlar uchun foydalaniladi. Masalan, tundrada bug'uchilikda yem-xashak ba­
zasi hisoblanadi. Shunga o'xshash, oziq-ovqat, meditsina, parfumeriya sanoatida
efir moyi olish uchun xomashyo sifatida ishlatiladi. Ayrim turlari zaharli bo'lib, uni
shimolda ovchilar bo'rilami zaharlashda ishlatadilar.
Topshiriqlar
1. Toshlar, qoyalar va daraxt qobiqlarida o'sadigan yopishqoq lishaynik turlari­
ning subsratga mahkam yopishgan tallomi lupa yordamida aniqlanadi va shakli
chizib olinadi.
2. Paremiya va peltigera kabi bargsimon lishayniklaming plastinkasimon tal-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

lomi va substratga yopishish yo'llari o'rganiladi va chizib olinadi.
3. 
Gerbariy lar yordamida butasimon lishayniklaming tuzilishi bilan tanishiladi