R. I. Toshmuhamedov

T t
Te
U u
7 L ,
И
V v
Uv
Ve
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

W w
U /u r
Dubl-ve
X x
X x
Iks
Y y
y f
Igrek
Z z
2 г
Zet
H arflar talaffu zi va ularn ing o ‘qilishi
Harf
yoki harf
birikmasi
Talaffuz
etilishi
Qanday hollarda uchraydi
Misol
A
A
Ko'p hollarda
Agropyron - agropiron
aye
E
Ko‘p hollarda
P eonia- peonia
ae
Bu holda 
e
harfi ustiga ikki nuqta 
qo‘yiladi
Aenlus - aenlus
V
b
Har doim
Beta - beta
С
tse
E, 
I,
v, 
ae, oe
lardan oldin
Cerasus - seraszus
к
Boshqa hollarda
Communis - kommunis
ch
X
Barcha hollarda
Corchorus - korxorus
D
d
Barcha hollarda
Daucus - daukus
E
e
Barcha hollarda
Dens - dens
F
f
Barcha hollarda
Fagopyrum - fagopirum
G
g
Barcha hoi iarda
Fragaria - fragaria
H
X yoki G 
-
yumshoq
Ko‘p hollarda
Humulus 
-
xumulus 
Hordeum 
-
gordeum
o‘qilmaydi
Rh, gh, ih 
-
birgalikda kelsa
Rheum - reum 
Theobroma 
-
teobroma
I
i
So‘z boshida undosh harf. keyin
Glycine 
-
glitsine
У
Unli harfdan so‘ng
Dioica - dioyka
J
у
Ko'pchilik hollarda
Juniperus 
-
yuniperus
К
к
Barcha hollarda
Kochia 
-
koxia
L
1
Barcha hollarda
Salsola - salsola
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

м
m
Barcha hollarda
Malva - malva
N
n
Barcha hollarda
Prunus - prunus
0
0
Ko‘pchilik hollarda
Trifolium - trifolium
Ое
e
Ko'pchilik hollarda
Oenothera - enotera
oe
Bunday hollarda «е» ustiga ikki 
nuqta qo‘yiladi
Aloe - aloe
Р
P
Ko'pchilik hollarda
Pyrus - pirns
Ph
f
Barcha hollarda
Phacelia - fatselia
Q
Faqatgina 
q u
bir gal qo'llaniladi
Qu
kv
Barcha hollarda
Equisetum - ekvizetum
R
г
Barcha hollarda
Sorbus - sorbus
S
s
Ko'pchilik hollarda
Ribes - ribes
z
Ikki unli orasida va 
m, rt, r
bilan 
birgalikda
Rosa - roza
sch
sx
Barcha hollarda
Schiandra - sxizandra
T
t
Barcha hollarda
Triticum - tritikum
ti
tsi
Unlilardan oldin, 
s, x, 
t
dan keyin 
emas
Nicotiana - nikotsiana
U
u
Ko'pchilik hollarda
Rubus - rubus
V
q
dan so'ng va 
aqu
birgalikda 
kelganda
Aquilegia - akvilegia
Unlidan oldin, ba’zan 
su
unlidan 
oldin
Suaeda - sveda
V, W
V
Barcha hollarda
Vicia - vitsia
X
ks
Barcha hollarda
Carex - kareks
Y
i
Barcha hollarda
Oryza - oriza
Z
z
Ko'pchilik hollarda
Zea - zea
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I BOB. TUBAN 0 ‘SIMLIKLAR (THALLOBIONTA)
Tuban o ‘simliklar tanasi ildiz, poya barg kabi qismlarga bo'linmagan va turli
vazifani bajarishga moslashgan to'qimalarga ega bo'lmay, bir xil tuzilishdagi tal-
lomga ega. Ular bir, koloniya, ko'phujayrali yoki hujayrasiz tuzilishga ega bo'lishi
mumkin.
Jinsiy ko‘payish organi - oogoniy va anteridiylar bir hujayrali.
1-mavzu. KO‘K-YASHIL YOKI SIAN SUV 0 ‘TLAR BO‘LIMI
(Cyanophyta)
Kerakli materiallar: 
ossillyatoriya (Oscillotoria) nostok (Nostoc) va boshqa
ko‘k-yashil suvo'tlar vakili (suvli bankalarda loyi bilan). Doimiy mikropreparatlar,
spirtda fiksatsiyalangan nostokning shilimshiqlashgan sharlari.
Umumiy tushuncha
Ko‘k-yashil suvo'tlar sodda tuzilishga ega bo'lgan bir hujayrali, kononiya holda
yashovchi (1-rasm) yoki ko‘p hujayrali prokariot organizmlardir.
Ular hujayrasi to‘liq shakllangan yadro (mag‘iz), mitoxondriy, plastid va
vakuolalarga ega emas. Rangi yashil-xlorofill va ko‘k-fikotsian pigmentlar nisba-
1-rasm. Ko'k-yashil
suvo‘tlari
A - ossillyatoriya (Oscil-
latoria); В - lingbiya (Lyng-
bya); D-F - nostok (Nos­
toc); D - umumiy ko'rinishi;
E - mikroskopning kichik
obyektidagi 
ko'rinishi;
F - kattalashtirilgandagi
ko'rinishi; G - anabena
(Anabena); H - gleokapsa
(Gleocapsa); I - rivulyariya
(Rivularia); J - xrookokk
(Chroococcus); 1 - geterot-
sista
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shu bilan birga oz bo‘lsa-da, qizil fikroeritrin va qo'ng'ir-karotinoid pigmentlar-
ga ham ega. Bu suvo‘tlarining oziqlanishi avtotrof (fotosintez) va geterotrof (atrof-
muhitdan organik moddalarni olish yo‘li bilan)dir.
Ko‘payishi asosan jinssiz va vegetativ ravishda amalga oshadi.
Jinsiy ko‘payish kuzatilmaydi. Mazkur suvo‘tlari vakillari oqar va ifloslangan
suvlarda, zax tuproqlarda, daraxt po‘stloqlarida, qoyalar va issiq suv manbalarida
keng tarqalgan.
Topshiriqlar
1. Mikroskop ostida ossillyatoriya va nostok suvo‘tlarini ko‘rish, tuzilishi bilan
tanishish.
2. Kuzatilgan obyektlami albomga chizish va qismlarini ko'rsatish.
Ish tartibi
Nostok (yopishqoq, shilimshiqsimon sharchalar) olxo'ri mevasiga o'xshash kat-
talikda bo'lib, yashil-ko‘k, to'q-ko'k, ba’zan esa qo‘ng‘ir rangli bo'ladi.
Igna bilan shilimshiq massaning kichkina bo'lagi olinib, bir tomchi suvda prepa-
rat tayyorlanadi. Katta obyektivda kuzatilsa, ko'p sondagi egri-bugri zanjir shakli­
dagi yumaloq, ko'k-yashil hujayralar ko'rinadi. Unda oddiy hujayralar bilan birga,
qalin devorli va oddiy hujayralarga nisbatan kattaroq, qo'ng'ir rangli hujayralar
ham uchraydi. Ular geterotsista deb ataladi va shu yerdan hujayralar zanjiri alohida
bo'lakchalarga - gormogoniyalarga bo'linib, vegetativ ko'payishi kuzatiladi.
Ossillyatoriyani ko'pincha akvarium devorlarida boshqa suvo'tlar bilan birgalik­
da uchratish mumkin. Nina vositasida ossillyatoriya mavjud bo'lgan qobiqdan bir
tomchi suv buyum oynasiga qo'yib, preparat tayyorlanadi. A w al kichik, so'ngra
katta obyektivda kuzatiladi. U ingichka ko'k-yashil ipchalardan iborat bo'lib, hatto
kichik ko'zguda kuzatilganda ham, ulaming tebranayotganligini kuzatish mum-
kin.1 Ulaming harakati hujayraning protopektinli devorchasi ajratadigan shilimshiq