R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

Yaponiyada menejment va kasaba uyushmalaming о ‘zaro aloqasi.
Y apon 
sanoat tashkilotlarining uchta o ‘ziga xos xususiyatlari mavjud:
1. B utun um rga bandlik.
2. Stajning okladli va m aoshga ta ’siri.
3. Kasaba uyushm alam i tashkil qilish.
Y aponiyada ishchi uchun uning qiladigan ishidan h am u stu n tu ra d i- 
gan korxonalarda faqat bitta kasaba uyushm a b o ‘ladi. A Q S H , Angiliya, 
Italiya va boshqa m am lakatlarda m enejerlar personalni b oshqarishda ju d a 
katta qiyinchiliklarga duch keladi. Kasaba uyushm alar doim m enejerlarga 
qarashadilar. O datda, kasaba uyushm alardan konfidensial b o ‘lgan k o 'pg in a 
axborotlarni yashiradilar. Bunday m uhitda m ehnat unum dorligi pasaya- 
di. Y aponiyaning N O K firm asida yuqoridagi barcha qiyinchiliklar m en ej­
m ent va kasaba uyushm alam ing o ‘zaro kelishuvi asosida b a rta ra f etilgan. 
Bu «Sodzyankay» vujudga kelishiga k o ‘m aklashdi. «Sodzyankay» — bu 
ishchilarni vakolatli organi b o ‘lib, ishchilarning qiziqishlari, ish haqi va 
farovonligi haqidagi suhbatlarni tez-tez am alga oshirib turadi.
Y apon m enejm enti kasaba uyushm alarni m enejm ent va ishchilar ora- 
sida qonuniy vositachi sifatida k o ‘radi. Bu vositachi k o ‘proq ish haqi bi- 
lan shug‘ullanadi. Y aponiyada kasaba uyushm a bu bir firm a m iqiyosida 
barcha xodim lar uyushm asidir. U kasb yoki h u n ar b o ‘yicha b o ‘linm aydi. 
Shuning uchun ular m enejm entning unum dorlik, foydalik va o ‘sish kabi 
k o ‘rsatkichlarining to ‘g‘ri va ijobiy baholaydilar. Kasaba uyu shm alar xo- 
dim larning farovonligi faqat unum dorlik orqali vujudga kelishini tu sh u n a- 
dilar. Shuning uchun m enejm ent bilan birgalikda ish k o ‘radilar. Ishchi 
kuchini k o ‘payib ketishi kabi hollar ham vujudga kelishi m um kin. B un­
day qiyinchiliklar birdam lik bilan hal qilinadi, Y aponiyada m en ejm ent va 
kasaba uyushm alar ishchilarning farovonligini oshirish u chu n d o im raq o- 
batdadirlar. A m m o uyushm alar liderlari va m enejm ent ikkita asosli taxm inni 
aytadilar.
1. F irm aning gullashi boshqa m asalalarni yechishga sh aroit yaratib 
beradi.
2. Bir-birini yom on k o ‘rishIik hech kimga foyda keltirm aydi.
U m um an olganda Yaponiyada milliy birdam lik hissi ju d a yuqori turadi.
Y a p o n la r y e v ro p a lik la rg a q a ra g a n d a g u ru h b o ‘lib, y ax sh i fa o liy a t 
k o ‘rsatad ilar. Bu narsa, ayniqsa, b iro r b ir m asalani hal q ilish d a faol 
k o ‘rinadi.
0 ‘zlarining «Yapon boshqaruv san ’ati» kitoblarida A. Atos va R. Paskal 
quyidagilarni aytadilar: «Y aponlar h a rb irk ish in i iqtisodiy-ijtim oiy, psixo- 
logik va ruhiy ehtiyojlarga ega deb qaraydalar. A m m o yapon boshqaruv-
50

---

chilari boshqa institutlarga urg‘u beradilar. Y apon lar u c h u n oila bu h a- 
yot kechirish tarzidir.
Y aponlar o ‘ta tartiblidirlar, ular jam o a m anfaati va qiziqishlaridan kelib 
chiqib, ekstraordin al ishlarrvi ham qilishi m um kin. Y ap o n la r m aqsad sari 
yo ‘nalgan insonlardir. U la r o ‘zlarini cheksiz m ukam m allashtirishga in ti- 
ladilar.
« Y apon m e n e jm e n ti 4 asosiy m a sa la n i hal q ilish g a k irish g a n — 
texnologik innovatsiya, sanoatlashish, dem okratiya va baynalm ilallik. Bu- 
larning barchasi k attan i h u rm at qilish va jam o a fikri kabi om illarga o ‘z 
ta ’sirini k o ‘rsatm aydi.
Y apon ko rx o n alarid a lid er alb atta m as’uliyatli lavozim ga egadir. U 
gu ru hni birlash tirad i. U ichki zid diyatlarni bosadi. U n in g ho kim yatini 
h am m a ta n oladi. U n in g m avjud em asligi guruhni p aro k an d alik k a olib 
keladi.
Y aponiyada m avqey va hokim yat qanday ishlaganligiga qarab em as, 
qancha ishlaganligiga qarab beriladi.
0 ‘qish dasturi — bu ishda ham korlikni rag‘batlan tirish d ir. U bu tu n 
g uruhni bilim i va tajribasini oshiradi. Ishlashga b o ‘lgan ehtiyojini ham
yuqori d arajag a o sh irad i. Y apon m ad an iy a ti o ‘z ic h id a y a p o n la rn in g
g o ‘zallikka b o ‘lgan ehtiyojni ifodalaydi. U larning g o ‘za!lik hissi k o ‘p qir- 
ralidir. U la r u ch u n g o ‘zallik bu noziklik, elegantlilik, did va oddiylikdir.