R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V


 .2 .2 . Innovatsion loyihalami tahlil qilish usullari



Download 4,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/85
Sana19.04.2023
Hajmi4,17 Mb.
#930127
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   85
Bog'liq
Innovatsion menejment. Gimush R.I.

2 .2 .2 . Innovatsion loyihalami tahlil qilish usullari,
tanlash, xatari va aniqmaslik omillari
L oyihani m e ’z o n lar t o ‘plam i yordam id a tahlil qilish natijalarin i ras- 
m iylashtirish za ru riy ati tu g 'ilg a n d a (bu k o ‘p sonli a ltern ativ lo y ih alar- 
ni tahlil qilishda k erak b o 'la d i) lo y ih alam i balli bah o lash d an fo yd ala- 
niladi. B aho lashnin g balli usuli quyidagicha. L oyiha n atijalariga t a ’sir 
etuvchi eng m uhim o m illar tan lab olinadi (m e ’z o n la r ro 'y x ati tu z ila - 
di). M e z o n la r a h a m iy a tlilik d arajasi b o ‘y ich a te rib c h iq ila d i. B uni 
b o sh q aru v ch ila rd an aniqlash m u m k in , y a’ni ularga 100 p u n k td a n ib o ­
rat k o 'rsa tk ic h la rn i m e ’z o n la r guruhiga ajratish ta k lif etilad i (u m u m iy
q a ro r u ch u n u yoki b u m e ’zo n larn in g aham iyatlik darajasi b o 'y ic h a ).
H ar bir aytib o 'tilg a n m e ’z o n lar b o ‘yicha sifatli b ah o lar («juda yax- 
sh i», «yaxshi» va h. ) m iq d o riy ifo d a la n ila d i. B uni m u ta x a s s is la r 
m e ’zon larin i m iqdoriy ifodalash y o ‘li bilan aniqlay oladilar.
Agar balli b aho lash asosiy sxem asiga tasodifni olib kirilsa, ek sp e rt- 
lar vazifasini o so n lash tirish va shu vaqtning o ‘zida an iq ro q n atijalarg a 
erishish m u m k in . L oyihani u yoki bu k o 'rsa tk ic h i yax sh i-y o m o n lig in i 
aniq farqiga borish ju d a ham qiyin, chunki k o ‘p m e ’z o n la r shu balli 
b a h o la sh tiz im id a ta so d ifn i ish la tish d a esda tu tila d i: L o yiha k o ‘rib 
chiqish u ch u n h a r bir m e ’zon b o ‘yicha e k sp e rtla r ju d a yaxshi, yaxshi 
va h. natijalarga erishish im konini baholaydilar va bu loyiha bilan b o g ‘liq 
b o ‘lgan xavfni hisobga olishga yordam beradi.
Bu usul bo'yicha um um iy baho quyidagicha olinadi: ranglar tarozisi bu 
ranglarga yetish ehtim oliga ko'paytiriladi va bu yo‘l bilan m e’zonning ehti- 
molli tarozisi yopiladi, keyin bu m e’zon tarozisiga ko'paytiriladi, har bir 
m e ’zon bo'yicha olingan m a ’lum otlar qo'shiladi. Lekin olingan loyiha ba- 
holarini to ‘laligicha to ‘g ‘ri deb b o ‘lmaydi. Bu holat har bir om ilga tegishli 
tarozini topishda foydalaniladigan fikrlar ham da har bir rangga sonli m iq- 
do r berishdagi subektivlik bilan bog'liq. Shuning uchun um um iy bahodagi 
ozgina farq qaror qabul qilish uchun asos bo‘la olmaydi. Balli k o ‘rsatkich 
m ohiyatini ehtiyot bo'lib tushuntirish kerak.


B o sh q a u su llar. L o y ih an i ta n la s h d a u n in g sa m a ra d o rlig in i b a h o -
la sh d a n o a n iq lik va x a ta r o m illa rn i h iso b g a olish kerak. Bu sav o ln i 
t o ‘lalig ich a o ‘rganish ushbu o ‘quv q o 'lla n m a si ch e g ara sid a n c h iq ib k e - 
ta d i, sh u n in g u c h u n ularga q isq a c h a to 'x ta b o 'ta m iz .
N oan iq lik deganda loyihani am alga oshirish shart-sh aro itlari h aq id a- 
gi axborot noaniqligi, shu bilan b irq a to rd a xarajat va natijalar t o ‘g ‘risidagi 
axborot noaniqligi yoki t o ‘liqmasligi tushuniladi. Loyihani am alga oshirish 
jarayonida ro ‘yobga chiqadigan xalal beruvchi holatlar kelib chiqishi b i­
lan bog‘liq b o lg a n noaniqlik xatarlari.
Loyihaga baho berishda quyidagi n oaniqlik va investitsion x atarlarga 
e ’tib o r qaratiladi:
— iqtisodiy qo nun chilik va jo riy iqtisodiy holat barqarorm asligi, in ­
vestitsiya qilish va foydani ishlatish shartlari bilan bog‘liq xatar.
~ tashqi iqtisodiy x atar (savdo va yetkazib berishlariga chegaralar ki- 
ritish, chegaralarini berkitish va h.);
— siyosiy h o lat noaniqligi m am lak at yoki regionda ijtim oiy-siyosiy 
o ‘zgarishlar xatari;
— bozor konyukturasini, valyuta kurslarini tebranishlari;
— tabiiy-iqlim iy sh aro itlar aniqm asligi, tabiiy o fatlar r o ‘y b erish e h ti- 
m oli;
— ishlab chiqarishni texnologik xatari (avariyalar, uskunalar xato ish- 
lashi, ishlab chiqarish braklari);
— qatnashchilarning m aqsadlari, qiziqishlari va axloqi noaniqligi;
— qatnashchi korxonalarning ish holati va m oliyaviy ahvoli haqidagi 
axborot t o ‘qimasligi yoki noaniqligi.
E ng a n iq usul bu noan iq lik n i rasm iylashtirilgan ravishda ifodalash 
usulidir. Innovatsion loyihalarni baholashda eng k o 'p uchraydigan n o a- 
niqliklar turlariga nisbatan bu usul quyidagi etaplarni o ‘z ichiga oladi:
— loyihani am alga oshirishni ehtim olli shartlarini va bu shartlarga javob 
beruvchi xarajatlarning barchasini ifodalash (sug‘urta va р езе р ви р о в ан и е 
bilan bog‘liq sanksiya va xarajatlarni hisobga olgan holda);
— noaniqlik om illari haqidagi b o shlang‘ich axborotlarni am alga o sh i­
rishni alohida ehtim olli shartlari va m os sam aradorlik ko 'rsatk ich lar ham d a 
ularni o ‘zgarish intervallari haqidagi axborotga aylantirish;
— am alga oshirish shartlari noaniqligini hisobga olgan holda lo y ih a­
ning um um iy sam aradorligi k o 'rsatkichlarini aniqlash;
— innovatsion loyihalarni baholashni solishtirm a xarakteristikasi q u ­
yidagi 2 . I-jadvalda berilgan.
69



Download 4,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish