R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

2.3 .2 . Innovatsion menejmentni rivojlantirishga tavsiyalar
Rivojlanishning innovatsion yo'lini tanlagan davlatlarda in n o v ato rlar 
qatlam ining shakllanishi v en ch u r m oliyalash asosida am alga oshiriladi: 
faqatgina u om m aviy m asshtablar tavakkalchilikning qayta taq sim lan ishi- 
da yuz beradi.
Bizning m am lakatda bugungi kunda baxtga qarshi innovatsion faoliyat 
motivatsiyasi uchun huquqiy iqtisodiy va tashkiliy baza to ‘liq mavjud em as. 
Shuning uchun ushbu bobda innovatsion faoliyat motivatsiyasi haqida emas, 
balki innovatsion faoliyat m otivatsiyasining m uam m olari haqida so ‘z yuri- 
tam iz.
0 ‘zbekiston iqtisodiyotining oldida ju d a m uhim strategik m asallardan 
biri turibdi. Bu m asala texnologik krizisdan chiqish va ishlab chiqarish- 
n in g p ast in d u s tria l te x n o lo g ik u s u lin in g s h a k lla n is h in in g tu g u n li 
y o ‘nailishlarida uzilishlar paydo qilish. B unday y o ‘nalishlar orasida kos- 
m os, aviatsiya, biotexnologiya, elektronika va inform atika sohalaridagi 
tovarlar va texnologiyalarni belgilash m um kin.
0 ‘zbekiston spetsifikasini hisobga olgan holda yuqorida aytib o ‘tilgan 
yuqori texnologiyaning tarm oqlarini rivojlanish y o ‘nalishlarini stim ulirov- 
kasidan tashqari iste’m olchilar kompleksi tarm oqlarining kordinal texnik 
q a y ta y a x sh ila n ish i lo z im , eng avvalo , ish lab c h iq a ru v c h ila rn i. Bu 
0 ‘zbekiston bozorini im port ekspansiyasidan k o ‘ra arzonroq va sifatsiz-
80

---

roq tovarlarning im p o rtid a n chegaralash, ishlab chiqaru v ch ilam i q o 'llab - 
q u w a tlash u ch u n lozim .
Innovatsion tadbirkorlaming ilmiy-texnika faoliyatlarini q o ‘llab-quw at- 
lash sohasida m am lakatning maxsus siyosatini ishlab chiqish va q o ‘llash lozim. 
M amlakat inform atsion sistemasini qo'llab-quw atlash potentli fondlam i yara­
tish loyihalarini sug‘urtalash, qo‘llab-quwatlash metodlari va shakllarini qo‘llash 
evaziga innovatsion sferaga kapital qo‘yilmasini stimulirovka qilish kerak.
Davlat siyosatining strategik maqsadi b o ‘lib, XXI asrda 0 ‘zbekistonning 
m ustahkam iqtisodiy rivojlanishini ta ’m inlaydigan ishlab chiqarishning past 
industrial texnologik usuli strukturasini shakllantirish, bazaviy inn ov at- 
siyaning kirib kelishini am alga oshirish hisoblanadi.
Texnologik bog‘lanishning m uhim bosh instrum en tlarid an b o ‘lib inves- 
titsiyalarning innovatsiyalarga, innovatsion tadbirkorlikka burilishi hisobla­
nadi. M am lakat quyidagi kuch va vositalarni shu y o ‘lda sarflashi lozim.
M am lakat siyosati innovatsion tadbirkorlik aktivizatsiyasining sam ara- 
li shakllaridan foydalanishni oldindan belgilashi va ayniqsa, moliyaviy sa­
noat guruhlarining va xoldinglarning funksionirovka m exanizim i innovat­
sion faoliyat bilan shug‘ullanuvchi yirik strukturalam i q o ‘llab-quw atlashi 
bilan birga kichik innovatsion tadbirkorlikning ham shakllantirishi lozim.
Bugungi k u n d a 90% ga yaqin innovtsion faoliyat subyektlari davlatga 
qarashli b o 'lm ag an sektorga tegishli. Shunisi tu sh u n arlik i, m am lakat o ‘z 
zim m asiga inn ovatsion faoliyatni innovatsion t a ’m inlan ishini ololm aydi. 
B iroq m am lak at davlatga qarashli b o 'lm ag an investitsion korparatsiya, 
b an k lar investitsion resurslarni m obilizatsiya qilish va u larn i m am lakat 
u ch u n aham iyatliroq realizatsiyasiga y o 'naltirishi m u m k in va kerak.
80-yillarga kelib, A Q SH va boshqa G ‘arbiy davlatlarda kichik biznes in­
novatsion m exanizim ning eng m uhim kom ponenti, uzoq m uddatga iqtisodi- 
yotning gullab yashnashiga olib keluvchi investitsiya obyekti, deb tan olindi.
Innovatsion faoliyatining rivojlanishi uchun quyidagi jih atla rn i belgi- 
lash lozim :
— in te lle k tu a l shaxsiylikni huq u q iy q o ‘riqlash siste m asin i y aratish 
0 ‘zbekistonda tugallanm agan;
— m am lak atn in g «Tovar belgisi va patentlar» b o ‘y ich a 0 ‘zbekiston 
agentligining yuqori p aten tli to 'lo v in i shakllantirishi t o ‘g ‘risidagi q on u n i- 
ga k o ‘ra sud tartib id a to rtishuv savollarining yechilishiga 0 ‘zbekiston fu- 
qarolarining k o n stitu tsio n huquqini am alga oshirilishini t a ’m inlash;
— m am lak atn in g federal budjet vositalaridan y aratilgan intellektual 
shaxsiylik obyektlari va u lar bilan b o g ‘liq texnologiyalarga b o ‘lgan aniqlik 
y o ‘qligidan sanoat innovatsiyasining rivojlanishi oqsam o qd a;
— haligacha biznesda kashfiyotchilik bazasida oldi texnologiyalaridan
81

---

foydalanish stimulirovaniyasining tashkiliy-huquqiy m exanizim i yaratilm a- 
gan, shuningdek, kichik tadbirkorlik sohasida ham 0 ‘zbekiston fuqarola- 
rining intellektual shaxsiylik sohasida yaratuvchanligining rivojlanishini va 
kashfiyotchiligini rag'batlantirish siyosatining sustligi.
Respublikada davlat boshqaruvi vakolatlarini cheklash va vazifalarni 
nom arkazlashtirish b ir necha y o ‘nalishlar bo'yicha am alga oshirilm oqda:
— bir paytning o ‘zida tarm oq boshqaruvidan funksional boshqaruvga 
o 'tish n i n azarda tutuvchi gorizontal nom arkazlashtirish:
— davlat va x o ‘jalik boshqaruvi vazifalarining b o ‘linishi, bosq ich m a- 
bosqich ta rz d a tegishli xo'jalik birlashm alarini nazorat ish larid an ozod 
qilinishi;
— vertikal tarm o q dekonsenratsiyasi. Bu jarayon respublika organlari 
vazifalarining bir qism ini quyi tuzilm alariga, ju m lad an , xususiy sektorga 
berish orqali am alga oshiriladi;
— resurslarn in g m arkazlashtirilgan ta q sim o tin i b u tu n la y tu g a tish , 
m avjud taqsim lash tizim ini bekor qilm asdan davlat va xo'jalik boshqaruvi 
o rg anlarinin g korxon alar faoliyatiga aralashuvini n o m ark a zlash tirib va 
qisqartirib b o ‘lmaydi;
— vazifalarning bir qism ini respublika m arkazidan joylardagi davlat 
boshqaruvi organlariga o'tkazish. H ozirda m intaqalar m am lakatim izning 
ijtim oiy-iqtisodiy hayotida tobora faol subyekti b o ‘lib bo rm oqda;
— davlat hokim iyati vazifalarini fuqarolarning o ‘z in i-o ‘zi boshqarish 
organlariga berish.