R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

«Qoraqalpog‘iston Respublikasi
O ‘zbekiston Respublikasi tarkibidan Qoraqalpog‘iston Respub­
likasi xalqining umumiy referendumi asosida ajralib chiqish
huquqiga 
ega»ligi m ustahkam langan. Bu K onstitutsiyaviy 
norma Qoraqalpog‘iston Respublikasi Konstitutsiyasining 9- 
moddasida: 
«Jamiyat va davlat hayotining eng muhim masala-
lari xalq muhokamasiga taqdim etiladi, umumiy ovozga, ya’ni
79 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy huquqi (mualliflar
jamoasi). TD Y U I. — Toshkent: «Moliya», 2002, 370-bet.
174

---

referendumga qo‘yiladi. Referendum o‘tkazish tartibi qonun bilan
belgilanadi» 
deb ko‘rsatilgan.
Ozbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 75-moddasida 
va Q o raq alp o g ‘iston R espublikasi K onstitutsiyasining 1- 
m oddasining 2 -b and id a u lar o ‘rtasidag i m u n o sab atlar 
mustahkamlangan b o ‘lib, unda, jum ladan, shunday deyiladi: 
«O‘zbekiston Respublikasi bilan Qoraqalpog‘iston Respublikasi­
ning o‘zaro munosabatlari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
doirasida va ular o‘rtasida tuzilgan shartnomalar va bitimlar orqali»
tartibga solinadi. Hozirgi kunda dolzarb b o iib turgan masala- 
lardan biri — 0 ‘zbekiston bilan Qoraqalpog‘iston Respublika- 
lari o ‘rtasidagi turli sohalarda, ayniqsa, iqtisodiy masalalarda 
o‘zaro munosabatlarni keng tarmoqli rivojlantirishga erishishdir.
0 ‘zbek xalqi bilan qoraqalpoq xalqi azaldan do‘st, birodar, 
qon-qarindosh va muruvvatlidir. Ularning m a’naviyat birligi, 
xo‘jalik yuritish usul va shakllarining yakdilligi, har ikki xalq 
o ‘rtasida qardoshlik rishtalarini yanada mustahkamladi va bu 
holat o ‘zining Konstitutsiyaviy ifodasini topdi. 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasi 21-moddasining 3-bandiga ko‘ra, 
Q o raq alp o g ‘iston R espublikasining fuqaro si ayni v aqtda 
0 ‘zbekiston R esp ublikasining fu q aro si h iso b la n ad i, 68- 
m oddasida esa Q oraqalpog‘iston Respublikasi 0 ‘zbekiston 
R esp u blikasining m a ’m uriy, hududiy b irlik la ri q ato rig a 
kiritilishi, bu ikki xalqning munosabatlari d o ‘stona rishtalarga 
asoslanganligini anglatadi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida fuqarolarning huquq va 
erkinliklariga 0 ‘zbekiston Respublikasi K onstitutsiyasi va 
qonunlariga rioya etilishining kafili 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Prezidenti hisoblanadi.
Q oraqalpog‘iston Respublikasi 0 ‘zbekiston Respublikasi 
K o n stitu tsiy asin in g ustuv orlig in i tan oladi. Bu b irin ch i 
navbatda Qoraqalpog‘iston Konstitutsiyasi va qonunlarining 
tam oyil va m od dalari mos kelishi kerakligini a n g latad i. 
Q oraqalpog‘iston Respublikasi K onstitutsiyasi 0 ‘zbekiston 
Respublikasi K onstitutsiyasiga mos kelishi 0 ‘zbekiston л/а 
Q oraqalpog‘iston o ‘rtasidagi davlat-huquqiy m unosabatlari 
bilan chambarchas bogiiq. 0 ‘zbekiston Respublikasi qonun- 
lari Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududida ham amal qilishi 
majburiydir. Qoraqalpog‘iston xalqini millatidan q at’i nazar, 
Q oraqalpog‘iston Respublikasining fuqarolari tashkil etadi. 
Q o ra q a lp o g ‘isto n xalqi n om id an fa q a t u saylagan Oliy 
hokimiyat organi J o ‘qorg‘i Kengesi ish olib boradi. Uning
175

---

davlat hokimiyati tizimi qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va 
sud hokimiyatiga bo'linish tamoyillariga asoslanadi.
0 ‘zbekiston va Qoraqalpog‘iston Respublikalarining barcha 
fuqarolari bir xil huquq va erkinliklarga ega bo‘lib, jinsi, irqi, 
millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va 
ijtimoiy mavqeidan q at’i nazar qonun oldida tengdirlar.
|/Q o raq alp o g ‘iston Respublikasi Jo ‘qorg‘i Kengesi oliy davlat 
vakillik organi bo‘lib, qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga 
oshiradi. Qoraqalpog‘iston Respublikasining Jo ‘qorg‘i Kengesi 
hududiy saylov okruglari b o ‘yicha k o ‘ppartiyaviylik asosida 
besh yil muddatda saylanadigan 75 nafar deputatdan iboratdir.
Q o ra q a lp o g ‘isto n R esp u b lik a sid a m ahalliy d av lat 
hokimiyat organlari tum anlar va shaharlarda hokimlar boshchi- 
lik qiladigan xalq deputatlari Kengashlari hokimiyatning vakil­
lik organlari bo‘lib, ular davlat va fuqarolarning manfaatlarini 
ko‘zlab o ‘z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadilar.
Q o raq alp o g ‘isto n R espublikasining fu qarolari vakillik 
organlariga saylash va saylanish huquqiga egadirlar.
Mahalliy hokimiyat organlari ixtiyoriga quyidagilar kiradi:
— Q o n u n iy lik , h u q u q iy -ta rtib o tn i va fu q a ro la rn in g
xavfsizligini ta ’minlash;
— Hududlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlantirish;
— Mahalliy budjetni shakllantirish va uni ijro etish, mahalliy 
soliqlarni, yig‘imlarni belgilash, budjetdan tashqari jam g‘ar- 
malarni hosil qilish;
— Fuqarolik kommunal xo‘jalikka rahbarlik qilish, atrof- 
muhitni muhofaza qilish;
— Fuqarolik holati hujjatlarini qayd etishni ta ’minlash;
— N orm ativ hujjatlarni qabul qilish, Q oraqalpog'iston 
Respublikasi Konstitutsiyasiga va qonunlariga zid kelmaydigan 
boshqa vakolatlarni amalga oshirish.
X alq deputatlari K engashlari va hokim larining vakolat 
mud.dati - besh yil, vakillik va ijroiya hokimiyatini tegishliligiga 
qarab, tuman va shahar hokimlari boshqaradi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi o‘z Konstitutsiyaviy nazorat 
organiga ega b o ‘lib, uni Q oraqalpog‘iston Respublikasining 
Konstitutsiyaviy nazorat qo‘mitasi amalga oshiradi. Konstitu­
tsiyaviy nazorat qo‘mitasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo ‘qorg‘i 
Kengesi tomonidan tarkibi saylanadi. Konstitutsiyaviy nazorat 
qo‘mitasiga saylangan sudyalarning vakolat muddati 5 yildir. 
Konstitutsiyaviy nazorat qo‘mitasiga saylangan shaxslar o‘z vazifa- 
larini bajarishda daxlsizdirlar va faqat Qoraqalpog‘iston Respub-
176

---

likasi Konstitutsiyasiga bo‘ysunadilar. Uni tashkil etish va ish 
tartibini belgilash Qoraqalpog‘iston Respublikasining «Konstitu­
tsiyaviy nazorat qo‘mitasi to‘g‘risida»gi qonuni bilan belgilangan.
Q oraqalpo g ‘iston R espublikasining sud tizimi besh yil 
m uddatga saylanadigan Q oraqalpog‘iston Respublikasining 
Oliy Sudi, X o'jalik sudi, shu muddatga tayinlanadigan tuman, 
shahar sudlaridan iborat. U lar 0 ‘zbekiston Respublikasining 
«Sudlar to ‘g‘risida»gi qonuniga muvofiq o ‘z faoliyatini olib 
boradilar. U shbu qonunda, jum ladan, « Q oraqalpog‘iston 
Respublikasi Oliy sudi, fuqarolik va jinoyat ishlari b o ‘yicha, 
fuq aro lik ishlari b o ‘yicha tu m an lararo sudlari, Q oraqal- 
pog‘iston Respublikasi xo‘jalik sudi faoliyat k o ‘rsatadi» deb 
belgilangan. U lar faoliyatining tashkil etilishi 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining vakolatlari jumlasiga kirib, unga 
k o ‘ra, 0 ‘zbekiston R espublikasi Prezidenti roziligi bilan 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo ‘qorg‘i Kengesida, Qoraqal- 
pog‘iston Respublikasi Oliy sudi raisi va a ’zolari, shuningdek, 
tuman, shahar sudlarining sudyalari, lavozimlariga nomzod- 
larni tavsiya qiladi. Q oraqalpog‘iston Respublikasi Oliy sudi 
jinoiy, fuqaroviy va m a’muriy sud ishlarini yuritish borasida, 
sud hokimiyatining oliy organi hisoblanadi. Tuman, shahar 
sudlarining sudlov faoliyati ustidan nazoratni olib boradi.