R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Fuqarolarning ko‘chib yurish huquqi 
— shaxs ushbu huquqqa 
muvofiq o ‘z xohishiga k o ‘ra, 0 ‘zbekiston hududi doirasida 
bir joydan ikkinchi joyga ko‘chib o‘tishi, undan chiqib ketishi 
va qaytib kelishi mumkin. Qonunda belgilangan cheklash hol- 
lari bundan mustasnodir.
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995-yil
6-yanvardagi « 0 ‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining chet 
elga chiqish tartibi va 0 ‘zbekiston Respublikasi diplomatik 
pasporti to ‘g‘risidagi qoidalarini tasdiqlash to ‘g ‘risida»gi qarori 
bilan R espublika hududidan chiqish va unga kirish tartibi 
belgilangan.
0 ‘zbekistonda Konstitutsiyaning 29-moddasiga ko‘ra «Har 
kim fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega. H ar kim 
o‘zi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga 
ega, am aldagi K onstitutsiyaviy tuzum ga qarshi qaratilgan 
axborot va qonun bilan belgilangan boshqa cheklashlar bundan 
mustasnodir.
Fikr yuritish va uni ifodalash erkinligi faqat davlat siri va 
boshqa sirlarga taalluqli b o ig a n taqdirdagina qonun bilan 
cheklanishi mumkin».
Har kimning o ‘z fikrini erkin ifoda qilish huquqi o ‘z ichiga 
izlanish erkinligi, har qanday axborotni olish, tarqatish, yozma 
yoki nashr shaklida yoxud badiiy shaklda ifodalash erkinligini 
amalga oshirish imkonini beradi.
Fikrlash va e’tiqod erkinligi so‘z erkinligi orqali amalga 
oshiriladi, bu o ‘z fikrini ochiq so‘zlash va boshqa shaxslarning 
e’tiboriga yetkazish deb tushuniladi. K o ‘p h olatlarda so ‘z 
erkinligi ommaviy axborot vositalari orqali amalga oshiriladi 
va ular har bir fuqaroning so‘z erkinligini, ommaviy axborot 
vositalarida chiqish huquqini, o ‘z fikr va e’tirozlarini ochiq 
so ‘zlashni kafo latlay d ig an «Ommaviy ax b o ro t vo sitalari 
to ‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Qonuni asosida faoliyat 
k o ‘rsatadilar.
A xborotlarni yig‘ish, to ‘plash, qayta ishlash, uzatish va 
ruxsat etilm agan tanishuvdan him oya qilish bilan b o g ‘liq 
b o ‘lgan ham da axborot tizimlarining m a’lum ot asoslari va 
banklarini tashkil qilish, axborotlarni qayta ishlash va uzatish- 
ning bosh qa tizim larini y aratish , jo riy etish va u lard an
foydalanish sohasidagi munosabatlar «Axborot olish kafolat-
105

---

lari va erkinligi to ‘g‘risida»gi, «Axborot erkinligi prinsiplari 
va kafolatlari to ‘g‘risida»gi Qonuni bilan tartibga solinadi.
H ar turdagi m a’lumotlarni yig‘ish va tarqatishga b o ig a n
huquq Konstitutsiyaviy tizimga qarshi yo‘naltirilgan, insoniyat- 
ning tinchligi va himoyasiga zid b o isa , jamiyat manfaatlariga 
qarama-qarshi maqsadda foydalanilsa yoki boshqa insonlar­
ning h u q u q va erkig a zid h o la tla rd a q o n u n to m o n id an
cheklanadi.
Fikrlash va so‘zlash erkinligi qonun tomonidan davlat yoki 
boshqa ijtimoiy manfaatlarni himoya qilish nuqtai nazari bilan 
cheklanishi mumkin. Bunday cheklanishlar quyidagilar bilan 
izohlanadi: davlat sirlarini ovoza qilish davlatning iqtisodiy va 
siyosiy mustaqilligiga, m udofaa qudratiga va davlat ham da 
jamiyatning boshqa manfaatlariga putur yetkazishi mumkin.
1993-yilning 7-mayida qabul qilingan «D avlat sirlarini 
saqlash to ‘g ‘risida»gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Q onunida 
davlat tom onidan q o ‘riqlanadigan va maxsus ro ‘yxat bilan 
chegaralab qo ‘yiladigan alohida ahamiyatli mutlaqo maxfiy- 
h arb iy , siyosiy, iqtisodiy , ilm iy-texnikaviy va o ‘zga xil 
m a iu m o tlar Respublikaning davlat sirlari deb k o ‘rsatilgan 
b o i i b , u la r h a q id a m a iu m o tla r t o ‘p lash va ta rq a tis h
cheklanadi. Davlat, harbiy va xizmat sirlarini o ‘z ichiga olgan 
m aium otlar davlat sirlari safiga kiradi47.
0 ‘zbekiston R espublikasining barcha davlat organlari, 
jam oat birlashmalari va mansabdor shaxslari fuqarolarga ular­
ning huquq va manfaatlariga daxldor b o ig an hujjatlar, qaror- 
lar va boshqa materiallar bilan tanishib chiqish imkoniyatini 
yaratib berishi lozim ( 0 ‘zbekiston Respublikasi K o nstitu­
tsiyasining 30-moddasi).
0 ‘zbekistonning barcha davlat organlari, jam oat birlashma­
lari va mansabdor shaxslari fuqarolarga ularning huquqlari va 
manfaatlariga daxldor b o ig a n hujjatlar, qarorlar va boshqa 
materiallar bilan tanishib chiqish imkoniyatini yaratib berishi 
lozimligini qayd qilgan. Shaxsning huquqlari, erkinliklari va 
m anfaatlarini himoya qilishda davlat organlari tom onidan 
qabul qilingan, fuqarolarning huquqi va manfaatiga daxldor 
huquqiy qoidalar bilan ularni tanishtirish muhim ahamiyatga 
egadir. B undan tash q ari b arch a ishlarni su dlarda k o ‘rib 
chiqayotganda fuqarolarni o ‘zlariga tegishli hujjatlar bilan