R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

33 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy huquqi (mualliflar
jamoasi). TDY UI. — Toshkent: «Moliya», 2002, 189-190- betlar.

---

tsiyada asosiy huquq, erkinlik va burchlarni mustahkamlaydi, 
qonun va qonun osti hujjatlarida esa, ular asosida vujudga 
keladigan hosila huquq, erkinlik va burchlarni belgilash bilan 
birga ular mazmunini keng yoritish imkonini beradi. Konstitu- 
tsiyaviy huquq, erkinlik va burchlarning yuridik xususiyatlari 
qatoriga Konstitutsiyada mustahkamlangan har qanday qoida 
singari, ular oliy yuridik kuchga va o ‘zgartirishning maxsus 
tartibiga ega ekanligini, shuningdek, uning asosida ishlab 
ch iq ilad ig an b o sh qa so h alar q o nu nchilig i uchun asosiy 
yo’nalishlarni belgilashini ta ’kidlash joiz34.
K onstitutsiyaviy huquq, erkinliklarni yuridik jih atd an
mustahkamlash shakllari turli davlatlarda turlicha bo‘lib, bu 
har bir davlatning iqtisodiy, siyosiy rivojlanish darajasiga 
bog‘liq. H uquq va erkinliklarni mazmun jihatdan o ‘rganish 
ham da huquqiy tom ondan tartib g a solish, u la rn u m a ’lum 
guruhlarga ajratishni talab qiladi. Bu esa yurisprudensiyada 
huquq institutlari bilan bog‘liq muammolarni o ‘rganish va u- 
larni yechishni osonlashtiradi. Tasniflash h ar doim shartli 
ravishda kechadi, chunki ko‘p hollarda biror huquq, erkinlik, 
burch bir paytda ikki yoki undan k o ‘p tasnifiy guruhlarga 
tegishli b o ‘lib qolishi mumkin.
Huquq va erkinliklar mohiyatiga k o ‘ra, XVI-XVII asrlarda 
vujudga kelgan ta ’limotlarga asosan 
tabiiy
huquq, erkinliklar 
va 
p o z itiv
huquq, erkinliklarga ajratiladi.
Tabiiy huquq va erkinliklar insonning uzviy, ajralmas huquq 
va erkinligi b o iib , tug‘ilgandan boshlab, vafot etguniga qadar 
mavjud bo‘ladi. Tabiiy huquq va erkinliklarga har qanday inson 
(fuqaroligi yo‘q shaxslar hamda chet el fuqarolari) hech qanday 
moneliksiz ega bo'ladi. Tabiiy huquq va erkinliklar jumlasiga 
yashash huquqi, shaxsiy erkinlik va daxlsizlik huquqi, fikr va 
so‘z erkinligi va hokazolar kiradi.
Pozitiv 
huquq va erkinliklar faqat biror-bir davlatga tegishli 
fuqarolarda m avjud b o iib , ular o ‘sha davlat bilan o ‘zaro 
huquqiy aloqada b o ia d i. Masalan, fuqaro o‘z davlati oldida 
Konstitutsiyaviy burchlarni bajarishga majburligi.
Subyektga tegishliligiga ko‘ra:
—