R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

T o ‘rtinchidan, 
vaziyatni b arq aro rlash tirish , tin chlikni 
ta ’minlash va m urakkab muammolarni paysalga solmasdan
208

---

zudlik bilan hal etish ehtiyoji paydo b o ‘ldi. 0 ‘sha paytlarda 
mavjud bo‘lgan davlat strukturasi bu masalalarni hal etishga 
qodir emas edi97.
Jahon m am lakatlari tajribasida prezidentlik institutiga 
quyidagacha 
ta v s if
berilishi kuzatiladi.
Birinchidan, 
Prezident muayyan davlatning boshlig‘i va xalq 
birligining ramzi hisoblanadi.
Ikkinchidan, 
Prezident o ‘z mamlakati xalqi nomidan ish 
tu ta d i va un ing m illiy m a n fa a tla rin i him oya qiladi. U 
partiyaviy, ijtim oiy, m ahalliy va bo shq a m a n faatlard an , 
ayniqsa, har qanday g‘oyaviy kelishmovchiliklardan yuqori 
turadi, jam iyatni o ‘zaro muvofiqlashtiradi, ijtimoiy-siyosiy 
hayotni mustahkamlaydi.
Uchinchidan, 
Prezident mamlakatning umumiy holati uchun 
mas’ul bo‘lib, siyosiy barqarorlik, huquqiy tartibot va xavfsiz- 
likni t a ’m inlash h am da m am lak a tn in g bo sh q a d av latlar 
oldidagi majburiyatini bajarish borasida qarorlar qabul qiladi, 
tezkor chora-tadbirlar k o ‘radi.
TVrtinchidan, 
Prezident ijro etuvchi hokimiyatni boshqaradi 
va uning faoliyatini yo‘naltiradi.
Beshinchidan, 
Prezident mamlakat Qurolli kuchlarining Oliy 
bosh q o ‘mondoni hisoblanadi, davlat mudofaasi va fuqaro­
larning harbiy xizmatni o ‘tashi uchun rahbarlik qiladi.
Oltinchidan, 
Prezident ijro hokim iyati tizim ida yuqori 
lavozimga tayinlash vakolatini am alga oshiradi, fuqarolik 
m asalalarini hal qiladi, fuqarolarni davlat nishonlari bilan 
mukofotlaydi va aybidan o ‘tadi, inson huquq va erkinliklari 
ta ’minlamshining, shuningdek, mamlakatda Konstitutsiya va 
qonunlaming kafolati hisoblanadi.
«Prezident» tushunchasi Konstitutsiyaviy-huquqiy m a’noda 
davlat boshlig‘ini anglatadi. Aynan shuning uchun bu institut 
jah o n davlat - huquqiy am aliyotida yaratilgan edi. Uning 
b u n d ay roli P rezid en ti b o ‘lgan h a r q an d ay zam onaviy 
demokratik Respublikaga xosdir. Prezident davlatni jipslashti- 
rishi, d av lat h ok im iy ati m exanizm ining b arq a ro rlig i va 
harakatchanligini ta ’minlashi lozim.
Sobiq Ittifoq Respublikalari orasida 0 ‘zbekiston birinchi 
b o iib , davlat boshqaruvining prezidentlik shaklini joriy qildi. 
P rezid entlik in stitu ti 0 ‘zb ek isto n d a 1990-yil 24-m artda
97 Tadjixanov U . va boshqalar. 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitu­
tsiyaviy huquqi. — Т.: «Sharq», 2001, 562-b.
209

---

« 0 ‘zb ek isto n SSR P rezid en ti lavozim ini t a ’sis etish va 
0 ‘zbekiston SSR Konstitutsiyasi (Asosiy Qonuni)ga o ‘zgar- 
tirish va q o ‘shim chalar kiritish to ‘g‘risida»gi Qonun bilan 
t a ’sis etildi. Oliy Sovet 12-chaqiriq birin ch i sessiyasida 
О ‘zbekiston Prezidenti etib Islom Abdug‘aniyevich Karimov 
saylandi. 1991-yil 29-dekabr va 2000-yil 9-yanvarda to ‘g‘ridan- 
to ‘g‘ri umumxalq Prezidenti saylovlari o ‘tkazildi. Saylovlar 
m uqobillik asosida o ‘tkazilib, I.A .K arim ov Prezident etib 
saylandi.
Konstitutsiyaning 89-moddasida