Р е ж а: Подшо Россиясининг Туркистонни босиб олиши. Россия империясининг Туркистондаги мустамлакачилик сиёсати ва унинг оқибатлари

Туркистон генерал-губернаторлигининг вилоят бошқаруви
Катта ёрдамчи
Кичик ёрдамчи
Шахарлар
Бошлиқлари
(шахарбошилар)
Обер–офицер
(кичик зобит)
Туман бошлиғи
Бўлис (волост)
бошлиғи
Участка (бўлим)
пристави
Туркистон генерал-губернаторлигининг туман бошқаруви
Участка (бўлим)
пристави
Маҳалла
оқсоқоллари
Элликбоши
Туман бошлиғи
Миршаббоши
Қўрбоши
(миршаблик хизмати)
Йигитлар
(миршаблар)
Шаҳар
жамоатчилиги
ноиблари
Мироббоши
Ариқ оқсоқоли
(мироббоши)
Ўнбоши
а) туман шаҳарлари идораси
Туркистон генерал-губернаторлигининг шаҳар бошқаруви
б) Тошкент шаҳри идораси
Участка (бўлим)
пристави
Янги шаҳар қисми
миршаббошиси
Рус аҳолиси
ноиблари
Шаҳар ҳокими
Шаҳар думаси
Миршаббоши
Ерли аҳоли
қисми
Мусулмон аҳолиси
ноиблари
Шаҳар оқсоқоли
Шаҳар маҳкамаси
Бўлис (волост) бошлиғи
Оқсоқоллар
Оқсоқол ёрдамчилари
Элликбошилар
Миршаббоши
Ариқ оқсоқоли
Мироблар
Туркистон генерал-губернаторлигининг қишлоқ бошқаруви
Туркистон генерал-губернаторлигининг шариат қозиси
Халқ қозилари фавқу-
лодда қурултойи
Халқ судъялигига
номзодлар
Халқ қозилари
қурултойи
Қози
(« халқ суди »)
Мирзо (иш юритувчи)
Туркистон генерал-губернаторлигининг миршаблик бошқаруви
а) Мустабиб идораси усулининг миршаблик амалиёти
Генерал – губернатор бош олий жандарм
Туман ҳокимлари
Полицмейстерлар
Участка (бўлим)
приставлари
Полиция зобитлари
Ҳарбий губерна-
торлар (миршаб-
лик хизмати
генераллари)
б) Рус империяси Ички ишлар вазирлари департаменти органи – Туркистон район муҳофаза бўлим (махфий сиёсий полиция – охранка) – ТРМБ
1. Шахсий таркиб
Топшириқ бажарувчи
амалдорлар
Ташқи кузатув бўлими
мудири
Туркистон район муҳофаза
бўлим бошлиғи (ТРМБ)
Хат юритувчилар
Терговчи зобитлар
Узунқулоқлар (махфий
агентлар)
2. Туркистон ўлкаси ТРМБ га буйсунувчи
полиция – жандарм бошқармаси бўлими
ТРМБ
Красноводск бўлими
Самарқанд бўлими
Фарғона бўлими
Ашхабод бўлими
Чоржўй бўлими
Марғилон бўлими
Марв бўлими
Мурғоб бўлими
Сирдарё бўлими
Прокурор
Тошкент суди палатаси
Прокурор
Округ суди
Прокурор ўриндоши
Ўта муҳим ишлар
Бўйича терговчилар
Халқ қозилари
Раис
Адвокат
Терговчилар
Маслаҳатчилар
Судъяликка номзодлар
Aлександр II томонидан 1864 йилда суд низомларининг жорий
этилишидан сўнгги умумсалтанат суди (ХХ аср бошлари)

• Иймон-эътиқоди бут, халқнинг эмин-эркин, дастурхони тўкин, жаҳондаги тараққий топган халқлар каби маърифатли бўлишини астойдил истовчи илғор гуруҳи жадидлар бўлиб, улар жоҳил руҳонийларга, хонликлардаги бош бошдоқликларга ва мустамлакачиликка қарши эдилар;
• Улар халқнинг миллий онгини ошириш ва ўзлигини англатишни энг аввало маърифат, илму урфондан қидирдилар;
• Миллат, халқ қайғуси билан яшовчи зиёлилар халқни уйғотишни маърифатдан бошлашга қарор қилдилар;
• Миллати қрим-татар бўлган Исмоил Ғаспирали (1851—1914) жадидчилик ҳаракатинииг асосчисидир;
• 1904 йилда Бухорода яна келиб амир билан музокаралар олиб борди. Натижада амир унинг отаси номи билан аталувчи Музаффария жадид мактабига асос солинди;
• 1898 йилда Қўқонда Салоҳиддин домла 2-жадид мактабига асос солди;
• 1899 йили Андижонда Шамсиддин домла ва Тошкентда Маннон қори жадид мактабига асос солдилар. 1903 йилда Туркистон ўлкасида 102 та бошланғич ва 2 та ўрта жадид мактаблари бор эди;
• Аср бошида жадидлар зиёлиларининг бутун бир ватанпарвар авлодини тарбиялаб беришдек оғир ишга фидойилик билан киришдилар. Уларнинг бошида М.Беҳбудий, С.Айний, А.Авлоний, А.Фитрат, Мунаввар қори, Бобоохун Салимов ва бошқа кўплаб тараққийпарвар инсонлар турар эдилар.