R e j a : xfx fani o’qitilisqidan maqsad

Joylarni radioaktiv moddalardan zararlanishi - yadro portlash natijasida xosil 

bo‘ladi, bunga yadro portlashi energiyasining taxminan 10% i sarflanadi. 

Yadro portlash natijasida xosil bo‘lgan ko‘p miqdordagi radioaktiv moddalar 

havo  oqimiga  ergashib  portlash  markazidan  o‘nlab,  yuzlab  kilometr  masofaga 

tarqaladi.  Havo  turar  joylar,  suv  manbalari,  qishloq    xo‘jaligi  maxsulotlari  va 

boshqa  narsalarni  zararlaydi.  Zararlangan  joylardagi  radioaktiv  moddalar 

odamlarga  va  xayvonlarga  sirtdan  ta'sir  ko‘rsatadi.  Mazkur  moddalar  ovqat,  suv 

---

orqali  organizmga  tushib,  ichdan  ta'sir  ko‘rsatadi.  Oqibat  natijada  odam  va 

xayvonlarda turli darajadagi nur kasalligi paydo bo‘ladi. 

Elektromagnit impuls va ikkilamchi zararlovchi omillar. Yadro zaryadlarining 

portlashi  natijasida  havoning  ionlanishi  kuzatiladi,  xosil  bo‘lgan  elektronlarning 

yuqori  tezlikda  xarakati  tufayli  elektromagnit  maydon  xosil  bo‘ladi.  Buning 

natijasida elektromagnit razryad va tok xosil bo‘ladi. Atmosferada paydo bo‘lgan 

elektromagnit impuls chaqmoq  singari tarqalgan  holda antennalarda, kabellarda, 

elektr uzatish tarmoqlarida va simlarda kuchli kuchlanishga ega bo‘lgan tok xosil 

qiladi. 

Er  yuzida  va  havoning  past  qismlarida  yadro  zaryadi  portlaganda 

elektroimpulsning  shikastlovchi  ta'siri  portlash  markazidan  bir  necha  kilometr 

uzoqlikda kuzatiladi. Yer yuzidan ancha balandlikda va havoda portlatilgan yadro 

zaryadi  natijasida  elektromagnit  impuls  maydoni  portlatilgan  markazda  va  yer 

yuzasidan 20-40 km balandlikda ham elektromagnit impuls maydoni xosil bo‘lishi 

kuzatiladi.Xosil    bo‘lgan    tok    avtomat  o‘chirish  moslamalari  ishini  izdan 

chiqaradi,  radioapparatlar,  elektr  asboblar  va  boshqalar  izolyasiyasini  va 

elektrlarning buzilishini chiqaradi, buning natijasida shu asboblar bilan ishlayotgan 

kishilar elektr tokidan shikastlanishlari mumkin. 

Yadro  zaryadi  portlashi  natijasida  xosil  bo‘lgan  elektromagnit  impulslardan 

ximoyalanish uchun asboblarni ekranlash kerak bo‘ladi. 

Yadro  zaryadi  portlashi  natijasida  vujudga  kelgan  ikkilamchi  shikastlovchi 

omillarga  neftni  qayta  ishlash  va  kimyo  korxonalarida  paydo  bo‘lgan  yong‘inlar 

natijasida  ajralib  chiqqan  is  gazi  va  kuchli  zaxarlovchi  ta'siriga  ega  bo‘lgan 

moddalar sabab bo‘ladi. Bu ommaviy kuyish va zaxarlanishlarni keltirib chiqaradi. 

Zarba    to‘lqini    natijasida  gidrotexnik  inshootlar,  suv  omborlari  to‘g‘onlari 

buzilishi ro‘y beradi. Natijada aholi yashaydigan joylar suv ostida qoladi. Bu esa 

ko‘pdan-ko‘p kishilarning halok bo‘lishiga olib keladi. 

Bunday  buzilishlar  va  vayronagarchiliklarning  oldini  olish  uchun 

korxonalarda himoya-muxandislik ishlari o‘tkazilgan bo‘lishi kerak.