R e j a : xfx fani o’qitilisqidan maqsad

Inversiya    odatda,  kechqurungi  vaqtlarda  quyosh  botishiga  taxminan  ,  bir 

soatlar    qolganda    vujudga    keladi  va  quyosh  botgandan    bir    soatlardan  keyin  u 

parchalanib  ketadi.  Inversiyada  havoning    pastki    qatlami    yuqori    qatlamidan 

sovuqroq   bo‘ladi  xamda  bu  holat zaxarlangan havoning balandlikka tarqalishiga 

qarshilik    ko‘rsatadi    va  zaxarlangan  havoning    uzoq    vaqt    saqlanishiga    qulay 

sharoit yaratib beradi. 

Izotermiya  -  havo  muvozanatining  barqarorligi  bilan  tavsiflanadi.U    ko‘proq 

bulutli    havoga  xos,  lekin  inversiyadan    konveksiyaga  (ertalabki  vaqtlarda)  va 

aksincha (kechqurungi vaqtlarda) o‘tish soatlarida xam vujudga kelishi mumkin. 

Konveksiya odatda, quyosh chiqishidan 2 soat keyin xosil bo‘ladi va quyosh 

botishidan 2-2,5soat oldin buziladi.Bu ko‘proq, yozgi ochiq kunlarda kuzatiladi. 

Konveksiyada havoning pastki qatlamlari yuqoridagilaridan ko‘ra ancha issiq 

bo‘ladi  va  bunday  holat  zaxarlangan  havoning  tez  tarqalishiga  ,  oqibatda 

zaxarlanish    ta'sirining    kamayishiga  olib  keladi.    KTZM    ishlatiladigan 

ob'ektlardagi  avariyada  kimyoviy  holatni  baxolash,  fuqarolarning  zaxarlanish 

---

o‘choqlarida    bo‘lishlari    mumkin    bo‘lgan    holda  ,  ularning  himoyalanishini 

tashkil  etish  maqsadida  o‘tkaziladi. 

Kimyoviy  holatni    baholashda    bashorat    usuli    bo‘yicha    zaxarlangan 

havoning    tarqalishi    uchun    qulay    bo‘lgan    sharoitda  (inversiya,  shamol  tezligi 

1m/sek.da)  ob'ektdagi  barcha  KTZM  zaxiralarining  tashqariga  chiqib  ketishi 

(to‘kilish)  oqibatlarini  o‘rganish  orqali  aniqlanadi.  ng  falokatini  baholash, 

xaqiqatda  sodir  bo‘lgan  vaziyatda  o‘tkaziladi.Bunda  zaxarli  moddalarning  aniq 

miqdori  va  ob-havo  sharoitlari    xisobga  olinadi.Shunga  xam  axamiyat  berish 

lozimki,  qaynash  xarorati  20

0

C  dan  past  bo‘lgan  zaxarli      moddalarni  (masalan 

,fosgen,vodorod  ftorid  va  shunga  o‘xshashlar)  to‘kilishi  bilan  juda  oz  vaqt 

maboyinida    bug‘lanib    ketadi  va  bug‘langan  zaxarli  modda  miqdori,  uning 

to‘kilgan  suyuq  miqdoriga  teng  bo‘ladi.Agar  qaynash  xarorati  20

0

Cdan  yuqori 

bo‘lgan (uglerod IY culfid, sinil kislotasi va boshqalar) va qaynamaydigan zaqarli 

suyuqliklar  (ammiak,xlor,oleum  va  qokazolar)o‘sha  ob'ekt  xududi  bo‘ylab 

tarqaladi va havoning yer ustki qatlamini zaxarlaydi. 

KTZM  bo‘lgan  joylardagi  kimyoviy  xolatni  boholashda  ,  kimyoviy 

zaxarlangan    xudud      o‘lchamini,  kimyoviy    shikastlanish    o‘chog‘ini,  zaxarli 

havoning  xududga  yetib  kelish  va  shikastlash  vaqtini  xamda  kimyoviy 

shikastlanish  o‘choqlarida  fuqarolarni  talofatlanish  ehtimollari  ko‘zda  tutiladi. 

Degazasiya 

–  zaxarlangan    obektlardagi  zaxarlovchi  moddalarni 

zararsizlantirish  demakdir.Joylarda  zaxarlovchi  moddalar  kimyoviy,  fizik  va 

mexanik usullar yordamida zararsizlantiriladi. 

Kimyoviy 

degazasiya 

qilish  degazasiyalovchi 

eritmalar 

va 

ularni 

resepturalarini  zaxarlovchi  zaxarlovchi  modda  bilan  reaksiyaga  kirishishi  tufayli 

zaxarsiz  birikmalar  xosil  qilishiga  bog‘liq.  Zararlangan  joylarga,  yo‘llarga, 

inshootlarga  va  boshqalarga  degazasiyalovchi  eritmalar  sepiladi,  quruq 

moddalardan tayyorlangan suyuq bo‘tqa (suspenziya , kashisa) surkab chiqiladi. 

Fizik  usulda  degazasiya  qilishda  yuqori  xaroratdagi  gaz  oqimlar  ta'sirida 

zaxarlovchi  moddalar  joylarda  qisman  parchalanib ketadi  va  tezda bug‘lanadi.Bu 

usul  bilan  yo‘lging  asfalt  qoplamasi va qattiq  joylar zararsizlantiriladi. 

Mexanik  usul  bilan  degazasiya  qilishda  zararlangan  joylarni  yuqori qavati 

kesib  olinadi  yoki  shu  joylar  sirtiga  zaxarsiz  tuproq  tashlab  tekislanadi.Odatda 

zaxarlangan joylar yuzasi 3-4 sm qalinlikda, qorni 20 sm qalinligi olinadi yoki shu 

joylarga 8-10 sm qalinlikda tuproq sepiladi.