R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

17.5.
 
Anglo-amerika maktabi 
XIX asr boshlarida buxgalteriya hisobining anglo-amerika maktabi tez 
rivojlana boshlagan. Uning yorqin namoyondalari sifatida I.Garrison, 
I.Fisher, Dr. Skott, R.X.Montgomeri, I.Ye.Shprut, V.E.Paton, D.O.Mey 
kabilarni ko‘rsatish mumkin.
Buxgalteriya hisobi nazariyasining rivojlanishiga amerikalik olimlar 
I.Fisher va D.Skottlar katta ulush qo‘shgan.
Robert Xayster Montgomeri (1872–1953) – amerikalik buxgalter, 
zamonaviy audit asoschisi. Hisob sohasida u dividendlar – bu foydaning bir 
qismi, korxona xarajatlari emasligini ko‘rsatgan. U balans moddalarini 
Irving Fisher
(1867–1947) – amerikalik iqtisodchi, 
uning asosiy asarlari pul muomalasini tahlil qilish va indekslar 
nazariyasi bilan bog‘liq. U buxgalteriya hisobi ma’lumotlari 
korxona xo‘jalik mexanizmining muvozanatini ushlab turish 
uchun zarur, bunga foydani hisoblab chiqarish va uning 
moliyaviy natijasini baholash orqali erishiladi deb hisoblagan. 
Irvingning fikricha, moliyaviy holat to‘g‘risidagi hisobot-
sabab, balans esa uning oqibatidir. Hisobchilikning barcha 
obyektlari xarid kuchi birliklarida ifodalangan bo‘lishi lozim. 
Bunga baholar indeksidan foydalanish orqali erishiladi. Balans 
aktivi–bu korxona kapitali, uning ko‘lami unga qancha mablag‘ 
qo‘yilganligi bilan emas, balki u qancha foyda keltira olishi 
bilan o‘lchanadi. Soliq faqat foydadan olinishi kerak, mulk 
solig‘i ishlab chiqaruvchi kuchlarning noo‘rin sarflanishini 
bildiradi
. 
Dr. Skott
(1887–1954) – amerikalik sotsiolog, hisobchilik 
vazifasini mulkdorlar (eng avvalo, aktual va potensial 
aksiyadorlar) manfaatlarini himoyalash va korxonada band 
bo‘lgan shaxslar faoliyatini nazorat qilish deb bilgan. U balans 
xo‘jalik faoliyatining sababi, moliyaviy natija to‘g‘risidagi 
hisobot esa oqibati, chunki kapital foyda keltiradi, aksincha 
emas deb hisoblagan. Balans passivi – bu kapital aktivi, mol-
mulklar ro‘yxati; mol-mulklar ularga qancha pul to‘langan 
bo‘lsa, shuncha qiymatga ega. Skott hisobchilikning milliy 
standartlarini ishlab chiqishga turtki bo‘lgan to‘rtta postu-
lat(faraz) yaratgan (haqiqiylik, hissiyotga berilmaslik, mosla-
shish va izchillik). U soliq foyda(oqibat)dan emas, kapital 
(sabab)dan olinishi mumkin deb hisoblagan. 

---

446 
baholashda ehtiyotkorlik (konservatizm) prinspining zarurligini asoslagan; 
buxgalteriya muomalalarini standartlashtirish va audit o‘tkazishda hisobotda 
taqdim etiladigan va auditor tomonidan tekshiriladigan ma’lumotlar haqiqiy 
holatni yetarli darajada aks ettirishi lozimligini ta’kidlagan. U birinchi bo‘lib 
hisob kasbi egalarining professional axloq kodeksini ishlab chiqishni taklif 
etgan.