R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

5-operatsiya..
Mol yetkazib beruvchilardan olingan materiallar 
bo‘yicha transport-tayyorlov xarajatlariga to‘g‘ri keladigan farq summa 
(4200 so‘m) aniqlandi (2-muomala bo‘yicha 1200 so‘m + 3-muomala 
bo‘yicha 3000 so‘m). Ushbu summa 1510-«Materiallarni tayyorlash va 
xarid qilish» schotining debet oboroti (64200 so‘m) va kredit 
oboroti(60000 so‘m)ni solishtirish natijasida aniqlanadi. Mazkur schotni 
yopishda farq summa (4200 so‘m) 1610-«Materiallar qiymatidagi 
farqlar» schotining debetiga olib boriladi, ya’ni: 

---

277 
D-t 1610-«Materiallar qiymatidagi
farqlar» schoti
4200 so‘m 
K-t 1510-«Materiallarni tayyorlash 
va xarid qilish» schoti
4200 so‘m 
6-operatsiya.
Mol yetkazib beruvchilarga shartnomaga muvofiq 
o‘tkazilgan 50 foizlik oldin to‘lov (bo‘nak) – 30 600 so‘m hisobga qabul 
qilindi: 
D-t 6010-«Mol yetkazib beruvchilar va
pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» – 30 600 so‘m 
K-t 4310-«Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga 
to‘langan bo‘naklar» schoti – 30 600 so‘m. 
7-operatsiya.
Hisob-kitob schotidan qarzning qolgan qismini 
qoplash uchun o‘tkazildi. Ushbu muomala natijasida mol yetkazib 
beruvchilarga qarz kamayishi sodir bo‘ladi, shuning uchun 6010-«Mol 
yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» schotining 
debeti va pul mablag‘larini to‘lash natijasida 5110-«Hisob-kitob schoti» 
ning krediti bo‘yicha kamayish sodir bo‘ladi. 
D-t 6010-«Mol yetkazib beruvchilar va
pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» schoti 30 600 so‘m. 
K-t 5110-«Hisob-kitob schoti» 30 600 so‘m. 
Ma’lumki, mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-
kitoblarning analitik hisobi har bir mol yetkazib beruvchi bo‘yicha 
alohida yuritiladi. Misolni soddalashtirish maqsadida ushbu schot 
bo‘yicha analitik schotlarning ma’lumotlari berilmagan. Mazkur misolni 
keltirishdan maqsad ta’minot jarayonini hisobga olishning tegishli 
schotlarda qanday aks ettirilishini ko‘rsatishdan iborat. Ko‘rinib 
turibdiki, 1010-«Xomashyo va materiallar» schotida hamda unga 
ochilgan analitik schotlarda ta’minot jarayonini aks ettiruvchi 
ko‘rsatkichlar keltirilgan. Shunday qilib, ushbu schot materiallar qiymati 
qismining debet oboroti haqiqiy ta’minot hajmining miqdoriy 
ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Ushbu misolni rasm ko‘rinishida quyidagicha tasvirlash mumkin 
(11.1-rasm). 
Ta’minot jarayoni hisobining ko‘rsatkichlari korxonada ta’minot 
rejasining bajarilishini nazorat qilish imkonini yaratadi. Buning uchun 
haqiqiy sotib olingan materiallar reja bilan taqqoslanadi. 
Haqiqiy transport-tayyorlov xarajatlarining belgilangan norma-
tivlariga mosligini ham shunday tarzda aniqlash mumkin. Ushbu 
misolda materiallar shartnoma bahosi bo‘yicha baholanib, transport-

---

278 
tayyorlov xarajatlari esa alohida aks ettiriladi. Bunday tartib tovar-
moddiy qiymatliklarni hisobga olishning usullaridan biri hisoblanadi.