R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

Eygen Shmalenbax
(1873–1955) – nemis buxgalteri, 
dinamik balans nazariyasi asoschisi. Bu nazariyaga muvifiq 
balans moliyaviy natijalarning aniq hisoblab chiqarilishini va 
kapitalning harakatini takror ishlab chiqarishning turli 
bosqichlarida aks ettiradi. Shmalenbax korxonada sarf qilingan, 
mablag‘larning doiraviy aylanish bosqichlarini ko‘rsatadigan, 
detsimal davr bo‘yicha tuzilgan yagona schotlar rejasini 
yaratgan. U xarajatlar va daromadlar o‘rtasiga qat’iy chegara 
qo‘ygan, grafik va sxemalarni ishlab chiqqan va keng 
qo‘llagan. Ushbu grafik va sxemalardagi har xil figuralar 
schotlarning u yoki bu guruhlarini, chiziqlar esa ular o‘rtasidagi 
bog‘lanish(korrespondensiya)larni ifodalaydi deb hisoblagan. 

---

445 
qoidalar shakllangan va buxgalteriya hisobining markazlashgan va 
markazlashmagan turlari vujudga kelgan.
17.5.
 
Anglo-amerika maktabi 
XIX asr boshlarida buxgalteriya hisobining anglo-amerika maktabi tez 
rivojlana boshlagan. Uning yorqin namoyondalari sifatida I.Garrison, 
I.Fisher, Dr. Skott, R.X.Montgomeri, I.Ye.Shprut, V.E.Paton, D.O.Mey 
kabilarni ko‘rsatish mumkin.
Buxgalteriya hisobi nazariyasining rivojlanishiga amerikalik olimlar 
I.Fisher va D.Skottlar katta ulush qo‘shgan.
Robert Xayster Montgomeri (1872–1953) – amerikalik buxgalter, 
zamonaviy audit asoschisi. Hisob sohasida u dividendlar – bu foydaning bir 
qismi, korxona xarajatlari emasligini ko‘rsatgan. U balans moddalarini 
Irving Fisher
(1867–1947) – amerikalik iqtisodchi, 
uning asosiy asarlari pul muomalasini tahlil qilish va indekslar 
nazariyasi bilan bog‘liq. U buxgalteriya hisobi ma’lumotlari 
korxona xo‘jalik mexanizmining muvozanatini ushlab turish 
uchun zarur, bunga foydani hisoblab chiqarish va uning 
moliyaviy natijasini baholash orqali erishiladi deb hisoblagan. 
Irvingning fikricha, moliyaviy holat to‘g‘risidagi hisobot-
sabab, balans esa uning oqibatidir. Hisobchilikning barcha 
obyektlari xarid kuchi birliklarida ifodalangan bo‘lishi lozim. 
Bunga baholar indeksidan foydalanish orqali erishiladi. Balans 
aktivi–bu korxona kapitali, uning ko‘lami unga qancha mablag‘ 
qo‘yilganligi bilan emas, balki u qancha foyda keltira olishi 
bilan o‘lchanadi. Soliq faqat foydadan olinishi kerak, mulk 
solig‘i ishlab chiqaruvchi kuchlarning noo‘rin sarflanishini 
bildiradi
.