R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

15.3-rasm. Hisob siyosatining asosiy tamoyillari. 
To‘liqlik. 
Korxona tomonidan tanlangan buxgalteriya hisobini yuritish 
usullari korxonadagi barcha xo‘jalik faoliyati faktlarini aks ettirishi lozim. 
Ushbu talab har bir faktni hujjatlashtirish va hisobda aks ettirish yo‘li bilan 
ta’minlanadi.
O‘z vaqtidalik 
tamoyili xo‘jalik faoliyati faktlarini sodir bo‘lgan paytda 
aks ettirish lozimligini bildiradi.
Ehtiyotkorlik.
Korxonada qo‘llaniladigan usullar buxgalteriya hisobida 
daromadlar va aktivlarni aks ettirishga qaraganda, yo‘qotishlar va passivlarni 
aks ettirish imkoniyatini ko‘proq ta’minlashi lozim. Bu hisobga faqat olingan 
daromadlar qabul qilinishini, ayni paytda barcha kutilayotgan majburiyatlar 
va potensial zararlar hisobga olinishi lozimligini bildiradi.
Mazmunning shakldan ustuvorligi. 
Buxgalteriya hisobining tanlangan 
usullari sodir bo‘lgan xo‘jalik faoliyati faktlarini nafaqat ularning huquqiy 
Hisob siyosatini shakllantirish 
tamoyillari 
To‘liqlik 
O‘z vaqtidalik 
Muvofiqlik 
Ehtiyotkorlik 
Mazmunning shakldan ustuvorligi 
Oqilonalik 

---

398 
shakli, balki iqtisodiy mazmuni va vujudga kelgan vaziyatdan kelib chiqqan 
holda hisobga olishga yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim.
Ushbu 
tamoyil 
korxonaga 
boshqa 
korxonalardan 
noto‘g‘ri 
rasmiylashtirilgan, lekin bunday faktlar aniqlanganidan so‘ng, korxona 
ichida tuzatilishi lozim bo‘lgan dastlabki hujjatlar olinganida amalga 
oshiriladi. Shuningdek, operatsiya sodir bo‘lganligi boshqacha usul bilan, 
masalan, olingan tovar alohida tuzilgan dalolatnoma bo‘yicha barcha 
qo‘yilgan talablarga rioya qilingan holda, qabul qilinishi mumkin.
Muvofiqlik.
Korxona tomonidan tanlangan hisob usullari hisobning har 
xil turlari tomonidan shakllantiriladigan ma’lumotlarning muvofiq-ligini, 
masalan, har bir hisobot davrida analitik hisob oborotlari va qoldiqlarining 
sintetik hisob schotlarinikiga tengligini ta’minlash uchun asos yaratadi.
Oqilonalik. 
Hisob siyosati shunday tuzilishi lozimki, bunda 
buxgalteriya hisobi oqilona va tejamli, korxona ko‘lami va faoliyat 
miqyosiga mos tarzda yuritiladi. Ko‘rsatilgan tamoyillar korxona tomonidan 
o‘z hisob siyosatini ishlab chiqish va qabul qilishning asosini tashkil etishi 
lozim. Ularga rioya qilinmasligi korxonaning mulkiy va moliyaviy ahvolini 
buzib ko‘rsatishi mumkin.
Korxona 
tomonidan 
yuqorida 
ko‘rib 
chiqilgan 
farazlar 
va 
tamoyillardan kelib chiqqan holda, qabul qilingan hisob siyosati korxonada 
buxgalteriya hisobi tizimining yaxlitligini ta’minlaydi. U korxonadagi hisob 
jarayonlarining barcha – 
uslubiy, tashkiliy
va 
texnik
jihatlarini qamrab oladi 
(15.4-rasm).