R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

Hech nimani qonunni bilga- 
nimizdek yomon bilmaymiz 
Onore de Balzak 
 
14.1. O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini normativ-huquqiy tartibga 
solish tizimi va uning elementlari 
 
O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini me’yoriy tartibga solish tizimi va 
uning asosiy elementlarini to‘rt pog‘onaga bo‘lish mumkin(14.1-rasm). 
 
14.1-rasm. Buxgalteriya hisobini me’yoriy- huquqiy tartibga
solish tizimi. 
 
Birinchi pog‘onada «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonuni turadi. 
Bu qonun O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini xalqaro 
standartlarga muvofiq tashkil etishning huquqiy maqomini belgilaydi. 
Buxgalterlar xalqaro federatsiyasi 
(IFAC) 
O‘
zbe
kist
on R
espubl
ikas
i 
B
uxga
lt
erla
r va
a
udit
orla
r mill
iy 
assot
siatsi
ya
si
I pog‘ona 
O‘zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi 
to‘g‘risida»gi qonun 
II pog‘ona
O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining
milliy standartlari 
III pog‘ona
Buxgalteriya hisobining alohida bo‘limlari bo‘yicha
hisob yuritish tartibini belgilaydigan: «Uslubiy ko‘rsat-
malar, yo‘riqnomalar, tavsiyanomalar va boshqalar» 
IV
pog‘ona
«Korxonaning hisob siyosati» (Korxonaning hisob yuritish 
va hisobot tuzishga doir ichki hujjatlar to‘plami) 

---

363 
Shuning uchun «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonunga batafsilroq 
to‘xtalamiz. 
Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasining 1996 yil 30 avgustida qabul 
qilingan «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi 279-1-sonli qonuniga 
o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilib, yangi tahriri 2016 yil 13 aprelda 
tasdiqlandi.
Ta’kidlash zarurki, o‘tgan yigirma yil davomida mazkur qonunning 
oldingi tahriri amaliyotda barqaror qo‘llandi. O‘tgan 20 yil davomida 
qonunga birorta ham o‘zgartirishlar kiritilmadi. Lekin mamlakatda amalga 
oshirilayotgan 
iqtisodiy 
islohotlarning 
bosqichma-bosqich 
chuqurlashtirilishi, 
milliy 
iqtisodiyotning 
jahon 
hamjamiyatiga 
uyg‘unlashuvi, xalqaro iqtisodiy aloqalar va investitsiya faoliyatining 
rivojlanishi kabilar oqibatida oldingi tahrirdagi qonun bir qator jihatlari 
bo‘yicha real hayotdan orqada qolayotgani kuzatildi. 
Shunday qilib, buxgalteriya hisobining me’yoriy-huquqiy ta’minotini 
takomillashtirish zaruriyati milliy iqtisodiyotni modernizatsiyalash, xorijiy 
investitsiyalarni jalb qilish va korporativ boshqaruvning rivojlanishi, 
moliyaviy hisobot xalqaro standartlarining joriy qilinishi kabilar bilan 
bog‘liq. 
Taqdim etilayotgan qo‘llanmada Qonunning yangi tahriridagi barcha 
moddalariga sharhlar keltirilgan. Jumladan, yangi tahrirda 10 ta modda 
kiritilgan bo‘lib, ularda qonunning maqsadi (1-modda), buxgalteriya 
hisobining asosiy printsiplari (3-modda), buxgalteriya hisobi (4-modda), 
buxgalteriya axboroti (5-modda), sintetik va analitik hisob (8-modda), 
buxgalteriya hisobi standartlari (10-modda), buxgalteriya hisobi xizmatining 
rahbari (12-modda), ichki nazorat (21-modda), buxgalterlarning jamoat 
birlashmalari(30-modda) va nizolarni hal etish(31-modda) tushunchalarining 
yuridik maqomi aniqlangan hamda tavsiflari yoritib berilgan. 
Mazmunan eskirgan, ahamiyatini yo‘qotgan ayrim moddalar to‘liq 
bekor qilingan yoki ularning ayrim qoidalari boshqa moddalar bilan 
uyg‘unlashtirilgan (2,6-moddalar). Shuningdek, oldingi tahrirdan saqlanib 
qolingan moddalarning ayrimlariga yangi normalar hamda tahririy 
tuzatishlar kiritilgan. 

---

364 
Umuman qonunning oldingi tahriridagi kontseptsiyasi saqlab qolingan 
holda zamon talablaridan kelib chiqib yangi moddalar bilan tuldirilib, 
mavjudlari takomillashtirilgan. 
Qonunning eski va yangi tahriri o‘rtasidagi farqlarni quyidagicha 
tavsiflash mumkin: