R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

Boshlang‘ich balans 
4.3-jadval
 
Aktiv 
Summa, 
so‘m 
Passiv 
Summa, 
so‘m 
Asosiy vositalar
1312600 Ustav kapitali . 
1448960 
Materiallar
24200 Xodimlar bilan mehnat haqi 
bo‘yicha hisoblashuvlar 
39890 
Asosiy ishlab 
chiqarish
43850 
Hisob-kitob schoti
134400 Mol yetkazib beruvchilar 
26200 
B a l a n s 
1515050 
B a l a n s 
1515050 
1-operatsiya.
Qiymati 8600 so‘mlik material ombordan asosiy 
ishlab chiqarishga berildi va sarflandi. Bu muomala natijasida 
ombordagi materiallar 8600 so‘mga kamaydi (24200 – 8600 = 15600). 
Shu vaqtning o‘zida asosiy ishlab chiqarish xarajatlari 8600 so‘mga 
ko‘payadi (43850+8600=52450). Bu muomaladan so‘ng balansning jami 
summasi o‘zgarmadi, faqat balans aktividagi moddalar orasida o‘zgarish 
sodir bo‘ldi. 
 
1- operatsiyadan keyingi balans 
4.4-jadval
Aktiv 
Summa, 
so‘m 
Passiv 
Summa,
so‘m 
Asosiy vositalar
1312600 Ustav kapitali . 
1448960 
Materiallar (-8600) 
15600 Xodimlar bilan mehnat haqi 
bo‘yicha hisoblashuvlar 
39890 
Asosiy ishlab chiqarish 
(+8600) 
52450 
Hisob-kitob schoti
134400 Mol yetkazib beruvchilar 
26200 
B a l a n s 
1515050 
B a l a n s 
1515050 
Birinchi tip balans o‘zgarishi
ning, ya’ni faqat aktivdagi moddalar 
orasida sodir bo‘lgan o‘zgarishning matematik modelini tuzamiz. 
Agar balans aktivi summalarining jami A, balans passivi 
summalarining jamini P, balans moddalarining summasini -a deb qabul 
qilsak, quyidagi matematik modelni tuzamiz, 





Р
а
а
А
, (1)

---

88 
Ushbu model quyidagicha o‘qiladi: balans aktivining bir moddasi 
ko‘payadi, boshqasi (u bilan bog‘liq bo‘lgan) xuddi shu summaga 
kamayadi; natijada aktiv va passiv summalar yig‘indisi o‘zgarmaydi, 
ularning o‘zaro tengligi saqlanib qoladi. 
2- operatsiya
. Xodimlarga hisoblangan ish haqi summasidan 
14500 so‘m daromad solig‘i ushlandi. Bu muomaladan so‘ng 
hisoblangan ish haqi summasi 25390 so‘m bo‘lgan (39890-14500 = 
25390) va bir vaqtning o‘zida balans passivida 1450 so‘mga «Soliq va 
majburiy to‘lovlar bo‘yicha majburiyatlar» degan yangi modda paydo 
bo‘ladi.