R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

14.1.3. Korxonaning hisob siyosati 
 
To‘rtinchi pog‘ona
– korxonaning hisob schoti № 1 – «Hisob siyosati 
va moliyaviy hisobot» nomli O‘zbekiston Respublikasi buxgal-teriya hisobi 
milliy standarti (BHMS)ga muvofiq hisob siyosati xo‘jalik yurituvchi 
subyekt rahbari tomonidan buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy 
hisobotni tayyorlash uchun foydalaniladigan maxsus tamoyillar, qoidalar va 
amaliy yondashuvlar to‘plamini ifodalaydi. 
Shuningdek, xo‘jalik yurituvchi subyektning hisob siyosati korxona 
rahbari tomonidan № 1-BHMS asosida tuzilib, xo‘jalik yurituvchi 
subyektning har xil yillar uchun taqdim qilingan moliyaviy hisobotlaridagi 
ko‘rsatkichlar taqqoslanuvchan hamda boshqa aloqador BXMSlar asosida 
shakllantirilgan bo‘lishi lozim. 
Korxonaning hisob yuritish siyosati bosh buxgalter tomonidan ishlab 
chiqiladi va rahbar buyrug‘i bilan tasdiqlanadi. 
Hisob siyosatining mazmunini ifodalaydigan ma’lumot manbalari 
quyidagilardan iborat: 

---

388 

tekshiriladigan korxonaning hisob siyosati to‘g‘risida buyruq 
(farmoyish); 

buxgalteriya hisobining ishchi schotlar rejasi; 

tasdiqlangan dastlabki hujjatlar shakllari va ichki buxgalteriya 
hisobotlari shakllarining ro‘yxati; 

hujjatlar aylanish reja-grafigi va hisob axborotlariga ishlov berish 
texnologiyalari; 

ayrim ko‘rsatkichlarni hisobga olish bo‘yicha tasdiqlangan uslubiyat 
va tekshiriladigan korxona hisob siyosati to‘g‘risidagi buyruqqa boshqa 
ilovalar; 

quyidagi masalalarni bayon qiladigan (ochib beradigan) tushuntirish 
xati: 

Hisob siyosati №1 BXMS talablaridan kelib chiqqan holda korxona 
buxgalteriya hisobining ishonchliligini ta’minlashi lozim.
№1 BHMS 56-bandiga muvofiq hisob siyosati kalendar yili davomida 
o‘zgartirilmaydi. Faqat xo‘jalik yurituvchi subyektni qayta tashkil etilishi 
(birlashish, bo‘linishi, qo‘shib olish), mulkdorlar almashishi, O‘zbekiston 
Respublikasi qonunchiligi yoki O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya 
hisobininig yangi usullari ishlab chiqilgan hollarda hisob siyosati 
o‘zgartirilishi mumkin. ( №1 BHMS 56.1, 56.2, 56.3, 56.4) 
Hisob siyosatiga kiritilgan o‘zgartirishlar asoslangan bo‘lishi va 
tegishli tartibda rasmiylashtirilishi lozim. (№1 BHMS 55-bandiga muvofiq) 
O‘zbekiston Respublikasi Qonunchiligining o‘zgarishi bilan bog‘liq 
bo‘lmagan hisob siyosatidagi o‘zgartirishlar oqibatlari xo‘jalik yurituvchi 
subyekt tomonidan buxgalteriya hisobining o‘zgartirilgan usullari qo‘llanilib 
boshlanadigan sanaga (oyning birinchi sanasiga) tekshirilgan ma’lumotlar 
asosida qiymat ifodasida baholangan bo‘lishi lozim. 
Hisob siyosatida quyidagi masalalar o‘z aksini topishi lozim:
Tashkiliy - texnikaviy masalalar: 

Hujjatlar aylanish qoidalari va reja-grafigi. 

Ichki hisobot (tarkibi, shakllari, davriyligi, tuzish va taqdim qilish 
muddatlari, foydalanuvchilar). 

Ichki nazorat tizimi (ichki audit xizmati, mutaxassis, shaxsan 
rahbarning o‘zi, taftish komissiyasi). 

Buxgalteriya (yoki moliya-hisob markazi) to‘g‘risidagi Nizom va 
buxgalteriya (MHM) xodimlarining xizmat vazifalari taqsimoti. 

Inventarizatsiya o‘tkazish tartibi. 
Uslubiy masalalar: 

---

389 

Materiallar haqiqiy sarfining normadan chetga chiqishini nazorat 
qilish usullari. 

Umumishlab chiqarish xarajatlari va boshqa bilvosita xara-jatlarni 
taqsimlash tartibi. 

Davr sarflarini hisobdan o‘chirish tartibi. 

Tugallanmagan ishlab chiqarishni aniqlash. 
Soliqqa oid masalalar: 

Alohida hisob yuritishni tashkil etish tartibi (faoliyat turlari 
bo‘yicha, sotilgan tovarlar bo‘yicha, har xil stavkalarda QQS solina-digan, 
QQS solinmaydigan va hokazo). 

Ijtimoiy soha obyektlarini hisobga olishni tashkil etish (mulklar 
imtiyoz berilgan va imtiyoz berilmagan ishlab chiqarishda birga qo‘shib 
ishlatilgan hollarda mulk solig‘i bo‘yicha imtiyozga huquq olish uchun). 
«Hisob siyosati va moliyaviy hisobot»nomli №1 BXMSga muvofiq 
xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan hisob siyosatini shakllantirish 
chog‘ida tanlangan buxgalteriya hisobi usullari tegishli tashkiliy-farmoyish 
hujjatlari rasmiylashtirilgan yildan keyingi yilning 1-yanvaridan qo‘llaniladi. 
Hisobot yili davomida yangidan tashkil etilgan xo‘jalik yurituvchi subyektlar 
bundan mustasnodir. 
Hisob siyosatida ko‘rsatilgan buxgalteriya hisobini yuritish qoidalari 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektning 
barcha 
tarkibiy 
bo‘linmalarida 
qo‘llaniladi(
Hisob siyosatining mohiyati, me’yoriy-huquqiy asoslari, tarkibi, 
ishlab chiqish va tasdiqlash tartibi, o‘zgartirish kiritish masalalari 15-bobda 
batafsil bayon qilingan
).