Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Ишлаб чиқариш хоналарини табиий шамоллатиш 
Санитар меъѐрларга асосан барча ишлаб чиқариш 
биноларида табиий шамоллатиш қурилмалари бўлиши шарт. 
Табиий ҳаво алмашиниш хона ичи ҳавоси билан ташқи муҳит 
ҳавосининг босимлари ҳамда зичликлари орасидаги фарқ асосида 
амалга оширилади. Ушбу шамоллатиш қурилмаларининг асосий 
камчилиги ҳаво алмашиниш даражасини ташқи муҳит 
ҳавосининг ҳароратига, босимига ҳамда шамолнинг тезлиги ва 
йўналишига боғлиқлигидадир. 
Табиий ҳаво алмашиниш қурилмалари ишлаш характерига 
кўра ташкиллаштирилган ва ташкиллаштирилмаган турларга 
бўлинади. Агар шамоллатиш қурилмаларида ҳаво оқими 
йўналишини ва миқдорини ростловчи мосламалар ўрнатилган 
бўлса, бундай шамоллатиш тизими ташкиллаштирилган деб 
аталади. 
Ҳавонинг тортиш кучини ошириш мақсадида табиий ҳаво 
алмашиниш қурилмаларида дефлекторлардан фойдаланилади. 
Улар шамоллатиш каналларининг юқори қисмига ўрнатилади. 
Ҳаво оқими дефлектор орқали ўтиши натижасида ҳаво 
каналларида сийракланиш ҳосил бўлади ва бунинг таъсирида 
каналда ҳавонинг тезлиги ошади.
Дефлекторнинг диаметри қуйидагича аниқланади
________ 
Д = 0,0188 

 W
д
 /V
д
,
бу ерда 
W
д
– дефлекторнинг иш унумдорлиги, м
3
/с; 
V
д
 
– ҳавонинг дефлектордаги тезлиги, м/с. 
Ҳисоб ишларида V
д
= (0,2 …0.4) V
х
деб қабул қилиш мумкин,
бу ерда
V
х
– ҳавонинг тезлиги, м/с.
Табиий 
ҳаво 
алмашиниш 
қурилмаларининг 
ишлаш 
самарадорлиги улардан қанчалик тўғри фойдаланиш даражасига 
боғлиқ. Шунинг учун табиий ҳаво алмашиниш қурилмаларининг 

---

117 
элементлари ўрнатилиб бўлингач, улар синовдан ўтказилиши 
лозим. Бунинг учун ҳаво алмашиниши кўзда тутилган каналлар 
ва туйнуклар очиб қўйилади ҳамда уларнинг юзаси аниқланади. 
Ҳаво ўтиш йўлининг ўртасига анемометр ўрнатилиб, ҳавонинг 
тезлиги ўлчанади. Шамоллатиш қурилмасининг иш унумдорлиги 
олинган натижалар асосида қуйидагича топилади: