Quyuqlashtiruvchi polimer kompozitsiya qovushqoqligining haroratga bog‘liqligi

Quyuqlashtiruvchi polimer kompozitsiya qovushqoqligining haroratga bog‘liqligi.

Quyuqlashtiruvchi polimer kompozitsiyaning qovushqoqligi sistemaning asosiy kо‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi, u belgilangan qiymat chegaralarida bо‘lishi bо‘yoqning maksimal darajada matoga singishini ta’minlash hisoblanadi.
Olingan natijalardan kо‘rinadiki (1-rasm), kompozitsiyaning solishtirma qovushqoqligi asosan quyuqlashtiruvchi sistema tarkibidagi komponentlar konsentratsiyasi va tabiatiga bog‘liqligi aniqlandi. Qovushqoqlik 303 K haroratda aniqlandi.
Kompozitsiya qovushqoqligi nafaqat oksidlangan kraxmal miqdoriga balki quyuqlashtiruvchi tarkibidagi PVA yoki AE miqdoriga ham bog‘liq. PVA yoki AE konsentratsiyasi ortib borgan sari eritma qovushqoqligi bir maromda ortib borishi kuzatildi. Masalan kraxmal konsentratsiyasi 5,0 % bо‘lganda qovushqoqlik 38,74 Pa∙s ni tashkil qilgan bо‘lsa, kraxmalning shu miqdordagi eritmasiga kraxmal massasiga nisbatan 4,0 % PVA qо‘shilganda qovushqoqlik 53,54 Pa∙s ga qadar ortadi.
Bunga asosiy sabab ulardagi funksional guruhlari о‘rtasida о‘zaro ta’sirlashuv sodir bо‘lganligidan dalolat beradi, ya’ni PVA va AE komponentlari tarkibiy qismlarining funksional guruhlari Van-der-Vals kuchlari hisobiga kraxmaldagi oksidlangan gidroksil guruhlarining о‘zaro ta’sirlashuvi natijasida modifikatsiyalanish sodir bо‘ladi.

Ipak tolali matolarga gul bosish jarayoni texnologik nuqtai nazardan asosan harorat о‘rtacha 303-313 K bо‘lganda amalga oshiriladi. Shu sababli turli haroratlarda quyuqlashtiruvchilarning qanday qovushqoqlikka ega bо‘lishi muhim hisoblanadi. Keyingi tajribalarimizda sistema qovushqoqligining haroratga bog‘liqlik qonunuiyatlarini о‘rganildi(rasm.2).

Olib borilgan tajribalar shuni kо‘rsatdiki haroratni ortib borishi bilan qovushqoqlik bir meyorda kamayib boradi. Ayniqsa harorat 323-333 K gacha kо‘tarilganda qovushqoqlikning keskin pasayishiga olib keladi. Shuni etiborga olib gul bosish jarayoni 298-303 K haroratda olib borish maqsadga muvofiq bо‘ladi. Harorat ushbu qiymatdan yuqori yoki past bо‘lishi texnologik jarayonga salbiy ta’sir kо‘rsatishi mumkin. Agar harorat ushbu qiymatdan yuqori bо‘lsa unda quyuqlashtiruvchning qovushqoqligi keskin pasayib ketishi natijasida matoga gul bosishda texnologik salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi, jumladan gul bosilgan matoning rasm konturi, о‘lchami va rang mustahkamligini ta’minlab bо‘lmaydi. Aksincha, agar harorat 298-303 K dan past bо‘lganda quyuqlashtiruvchi bilan gul bosilganda kompozitsiya qovushqoqligi keskin ortib ketadi, natijada birinchidan, tayyor bо‘yoq suspenziyasining shablondan bosim ostida о‘ta olmasligi tufayli uning matoga bir tekis singishiga erishib bо‘lmaydi va gul bosilgan mato texnik talablarga va ikkinchidan, gul bosilgan matoning koloristik va ekspluatatsion xossalari meyor talablariga javob bermaydi.

Bizga ma’lumki gul bosilgan matolarning struktur-mexanik xossalari, xususan, bо‘yoqning singish darajasi, fiksatsiya darajasi, plastik mustahkamligi, oquvchanlik chegarasi aralash tolali matolarga gul bosish uchun asosiy kо‘rsatkichlar hisoblanadi va olingan natijalar 1-jadvalda taqdim etildi.