Quyosh va Quyosh tizimi nima?

Quyosh tizimidagi sayyoralar to’g’risida umumiy ma’lumot

Sayyoralar nomi	Ekvatorial diametri, Yerga nis-batan (Yer-niki 1 deb q.qilingan)	Massasi, Yerga nis-batan(Yer-niki 1 deb q.qilingan	Zichligi, Yerga nis-batan(Yer-niki 1 deb q.qilingan	Aylanish vaqti		Quyoshdan uzoqligi, mln.km.
				Quyosh atrofida	O’z o’qi atrofida
Merkuriy Venera Yer Mars Oy	0,38 0,97 1,00 0,53 0,27	0,05 0,81 1,00 0,11 0,012	0,99 0,88 1,00 0,71 0,66	88 sutka 224,7 365,6 1 yil –u 322 sutka Yer bilan birga	88 sutka-dan kam - 23s 56min 4sek 24s 37 min 23 sek 27 sutka 7s 43 min 11 sek	58 108 149 228 O’rta hi-sobda Yer b-n birga
Yupiter Saturn Uran Neptun	11,26 9,45 4,19 3, 89	318,36 95,22 14,58 17,26	0,24 0,12 0,20 0,29	11 yil 315 sutka 29 yil 84 yil 7 sutka 164 yil 280 sutka	9 s 50 min 10s 14 min 10s 42 min 15s 48min	778 1428 2870 4500
Pluton	1 dan kam	0,93	0,9	249,7 yil	-	5929

Sayyoralar (planetalar-grekcha planetos-sayyor, daydi ma’nosida)- Quyosh atrofida aylanadigan, Quyoshdan kelayotgan nurni aks ettiradigan, yirik sharsimon, sovuq osmon jismlaridir. Quyosh atrofida 8 ta sayyora: Merkuriy, Venera, Yer, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun kabilar aylanadi. Sayyoralar atrofida aylanadigan kichik sayyoralar y o ‘l(losltlar deb ataladi. Bir vaqtning o'zida sayyoralar va ularning yo'ldoshlari ham o'z o'qlari atrofida ham Quyosh atrofida aylanadi. Sayyoralarning Quyosh atrofida aylanishidan hosil bo'lgan berk egri chiziq orhita deyiladi. Orbita shaklini aylanadan qanchalik farq qilishini ko'rsatuvchi miqdor ekseterisitet' deyiladi. Eksentrisitet sayyoraning Quyoshga eng yaqin keladigan va undan eng uzoq ketgandagi masofalar ayirmasining shu masofalar yig'indisi nisbatiga teng. Yerorbitasi tekisligiga to'g'ri keluvchi tekislik ekliptika deyiladi. Sayyoralarning harakat qonunlari I.Kepler tomonidan aniqlangan. Mazkur qonunga binoan sayyoralarning harakat tezligi ulardan Quyoshgacha bo'lgan masofaga bog1liq. Quyosh tizimidagi osmon jismlarini harakatga keltiruvchi kuch Quyoshning tortish kuchidir.
4. Oy fazalarining almashinuvini ifodalovchi sxema chizing.

5

6. Eng katta sayyora Yupiterning diametri Yer diametridan 11 marta katta bo’lsa, uning uzunligi necha km bo’ladi. Javob 140316 km