Қуёш ердаги ҳаётнинг асосий манбаи ҳисобланади. Унинг таъсирида сайёрамиздаги барча ўсимликлар ва ҳайвонотлар дунёси ривожланиб келмоқда. Қуёш нури таъсирида табиатда(атмосферада) сув ва сув буғларининг айланиши содир бўлади ва у дарёлар оқимини юзага келтиради. Шунигдек, шамолларнинг юзага келиши, атмосферадаги барча метеорологик ҳодисалар ва ўсимликлардаги фотосинтез (Фотосинтез туфайли қуёш энергиясининг бир қисми кимёвий энергияга айланади) жараёнлари ҳам қуёш нури таъсирида пайдо бўлади. Сайёрамиздаги барча органик ёқилғилар (кўмир, нефт, торф ва бошқалар) ҳам қуёш таъсирида фотосинтез туфайли узоқ вақт давомида пайдо бўлган.
Қуёш бепоён оламдаги миллиардлаб юлдузларнинг бири бўлиб, у Ерда ҳаётнинг пайдо бўлиши ва ривожланишининг асосий сабабчиси, ундаги барча тур энергияларнинг бирламчи манбасидир. Шу билан бирга у олам фазосида тинимсиз ҳаракатланувчи ва Қуёш системаси деб аталувчи тизимнинг марказий жисмидир. Қуёш системасида Ер шундай жойлашганки (Қуёшдан ўртача 149,5 млн. км узоқликда) бу жойлашув унга бирор планетада мавжуд бўлмаган ҳаётни инъом этган. Quyosh tizimining umumiy tuzilishini birinchi marta Nikolay Kopernik toʻgʻri ifodalab, Yer va sayyoralarning Quyosh atrofida aylanishini asoslab berdi (16-asr). Uning geliotsentrik sistemasi birinchi marta sayyoralarning Quyosh va Yergacha boʻlgan nisbiy masofalarini aniqlashga imkon berdi. S.Kepler sayyoralarning harakat qonunlarini (17-asr boshlari), I.Nyuton butun olam tortishish qonunini (17-asr oxiri) kashf qildilar. Bu qonunlar Quyosh tizimidagi jismlar harakatlarini oʻrganuvchi fan — osmon mex
Issiqlik energetikasi rivojlanishi va kelajagiMexanik energiyani elektr energiyasiga aylantirish. Gidroenergetika.Quyosh doimiysi. Atmosfera massasi.
Gidroenergetika - umumiy energetikaning tarmoqlaridan biri bo‘-
lib, suv energiyasi va undan energiya olish usullarini o‘rganuvchi texnik
fandir. Gidroenergetika ham xuddi issiqlik, atom energetikasi kabi
energetikaning bir tarmog‘i hisoblanadi. Gidroenergetika faqatgina yer
usti suv manbalariga qurilgan gidrotexnik inshootlar yordamida energiya
ishlab chiqarishni o‘rganmasdan, balki suv bilan bog‘liq barcha energiya
ishlab chiqarish turlarini o‘rganadi. Masalan, suv sathini ko‘tarilib-tushish
energiyasi, dengiz va okeanlarda hosil bo‘ladigan va qirg‘oqqa kelib
uriladigan to‘lqinlar energiyasi, geotermal suvlar energiyasi va hokazolar. Сирт бирлигига тушувчи қуёш нурининг қувватига унинг
интенсивлиги дейилади (W/м2). Ер атмосферасининг юқори чегарасида қуёш энергияси интенсивлиги 1365 W/м2 га тенг бўлиб, унга қуёш доимийси дейилади. Қуёш доимийси ва қуёш нурланиши спектрал тақсимотини чуқур ўрганиш учун Ер шарининг барча қитъаларида тадқиқотлар олиб борилган. Бу борадаги асосий маълумотлар Смитсониан институти ва АҚШ Ҳаво Денгиз Флотининг тадқиқот лабораториясида стандартлар Миллий бюроси ҳамкорлигида йиғилган. Тадқиқотлар Ер сиртидан турли баландликларда ва махсус учирилган ракеталарда ўрнатилган асбоблар ёрдамида амалга оширилган. Ўлчовлар Қуёш доимийсининг аниқланган қиймати назарий ҳисоблашлардаги натижаларни тасдиқлайди. Перигелий даврида (январ) нурланиш оқимининг зичлиги қуёш доимийсидан 3–4 фоиз юқори ва афелий даврида (июл) 3–4 фоиз паст бўлиши мумкинлиги аниқланган. Ер атмосферасининг юқориги ва пастки чегараларида қуёш тўғри радиатсиясининг зичлиги 1.2-расмда келтирилган. Қиёслаш учун 6000 К температурада қора жисмнинг нурланиш оқими зичлиги ҳам келтирилган.
Quyosh energiyasidan issiqlik ishlab chiqarishda ham, elektr
energiyasi ishlab chiqarishda ham foydalanish mumkin. Birinchi
holatda yassi konsentratsiyalashgan quyosh kollektorlari qollaniladi.
Ulardan issiqlik tashuvchi sifatida suv, havo yoki antifrizlar ishlatilishi
mumkin. Ikkinchi holatda esa yorug‘lik oqimi energiyasi fotoelektr o‘zgartirgichlarda
bevosita elektr energiyasiga aylanadi yoki issiqlik elektroslansiyalarining
an’anaviy sxemalari ishlatiladi.
