Quyosh energetikasi

QAYTGAN RADIATSIYa

Qaytgan radiatsiya yig‘indi radiatsiyaning tushama sirtidan qaytgan qismini tavsiflaydi. Radiatsiyaning qaytgan qismini barcha o‘tgan yig‘indi radiatsiyaga nisbati tushama sirtning qaytarish qobiliyati yoki albedosi deb ataladi.

Albedo ma’lum bo‘lganda qaytgan radiatsiya quyidagi formula bilan hisoblanadi [31]

R = Q / A . (1.14)

Albedoning o‘zi esa quyidagi munosabatdan aniqlanadi

A = R / Q . (1.15)

Albedo odatda foizlarda ifodalanadi. Qaytgan radiatsiya va albedo quyosh nurlarining tushish burchagiga bog‘liq, shuning uchun to‘g‘ri radiatsiya mavjud bo‘lganda bu kattaliklar yaxshi namoyon bo‘ladigan kunlik o‘zgarishga ega. Sirtning albedosi uning rangiga, g‘adir-budurligiga, namligiga va bulutligiga bog‘liq.

1.1 rasmda va 1.3 jadvalda o‘rtacha bulutlik sharoitlarda mumkin bo‘lgan qaytgan radiatsiyasining yillik o‘zgarishi keltirilgan.

YIG‘INDI RADIATSIYa

Yig‘indi radiatsiya asosiy radiatsiyali tavsif bo‘lib hisoblanadi. U haqidagi ma’lumotlar iste’molchilarda eng ko‘p ishlatadi. Yig‘indi radiatsiya oqimi deb to‘g‘ri, sochilgan hamda qaytgan radiatsiya oqimlarining yig‘indisiga aytiladi

Q_g = S_g + D_g + R_g ; Q_ = S_ + D_ + R_ . (1.16)

Qiya sirtlar uchun

Q_k = S_k + D_g cos²(α/2) + R_g sin²(α/2) . (1.17)

Yig‘indi radiatsiya tarkibidagi to‘g‘ri va sochilgan radiatsiyalar orasidagi munosabat Quyoshning balandligiga, atmosferaning bulutligiga va ifloslanganligiga bog‘liq. Osmon bulutsiz paytlarda Quyosh balandligining ortishi bilAn sochilgan radiatsiya ulushi kamayadi. Atmosfera qanchalik tiniq bo‘lsa, sochilgan radiatsiya ulushi shunchalik kam bo‘ladi. Osmon yoppasiga bulut bilan qoplanganda esa yig‘indi radiatsiya butunlay sochilgan radiatsiyadan iborat bo‘lib qoladi. Bulutlik mavjud bo‘lganda yig‘indi radiatsiya miqdorining tushishi katta oraliqda o‘zgarib turadi. Yig‘irdi radiatsiyaning eng ko‘p tushishi bulutsiz ochiq osmonda kuzatiladi.

1.3 jadvalda o‘rtacha bulutlik sharoitlarda mumkin bo‘lgan yig‘indi radiatsiyasining yillik o‘zgarishi keltirilgan.

Tiqroq (α=30^o dan ko‘p) sirtlardan tashqari barcha sirtlar uchun

sochilgan va qaytgan radiatsiyaning sutkalik miqdori amalda gorizontal sirtlar uchun sochilgan va qaytgan radiatsiya

1.1 rasm. O‘rtacha bulutlik bo‘lganda quyosh radiatsiyasi tushishining mumkin bo‘lgan yillik o‘zgarishi, MJ/(m² sut), Qarshi sh.:

1 - S_-mak.; 2 - S_-o‘rta; 3 - S_-min.; 4 - S_g-mak.; 5 - S_g-o‘rta;

6 - S_g-min.; 7 - D_g-mak.; 8 - D_g-o‘rta; 9 - D_g-min.; 10 - R_g-o‘rta

1
.2 rasm. Quyosh radiatsiyasi tushishi mumkin bo‘lgan intensivligining sutkalik o‘zgarishi, Vt/m², Qarshi sh.:

1 - S_-15/VI; 2 - S_-15/XII; 3 - D_g-15/VI; 4 - D_g-15/XII

miqdorlarining yig‘indisiga teng. Bu narsa shu bilan bog‘likki, qiya sirtga sochilgan radiatsiya tushishining kamayishi qaytgan radiatsiyaning kelishi bilan deyarli to‘liq qoplanadi. Amaliy hisoblashlarda qaytgan radiatsiya e’tiborga olinmaydi.