Quvvatov fayzulla xudoyqulovich

2.4 Akvarelda “Qishki o’yinlar” nomli rangtasvir kompozitsiasini ishlash bosqichlari.

Rangtasvir qonun-qoidalarini puxta egallagan o'quvchi amaliy ijodda samarali shug'ullanishi mumkin. “Kimda-kim ilmni ama-liyotsiz tasavvur etsa, u bamisoli suzishga eshkaksiz chiqayotgan qayiqchidir va u hech qachon qayergadir ketayotganligiga to'la ishonch hosil qila olmaydi, — deya ta'kidlagan edi Leonardo da Vinchi. Ayniqsa, rangtasvir sohasida amaliyot hamisha kuchli nazariyot bilan bog'liq holda amalga oshirilishi zarur va bularsiz hech narsaga erishib boimaydi.” ²

Rus rassomi va pedagogi D. N. Kardovskiy qayd etib o'tganidek: «San'atni o'rganayotganlar tasvirlashning yo'llari va usullari, ya'ni narsalarning shakli, nisbatlari, rangi, yorug'ligi, xususiyati va harakat qonuniyatlariga bo'ysunishga majburdirlar»3.

Ta'lim olish jarayonida o'quvchilar, awalo, rangtasvirning aso-siy qonunlari — rang va tus munosabatlari va ularni aniqlash usullarini egallashlari lozim. Chunki aynan shular rangtasvirning nazariy kursi tarkibiga kiradi.

_____________________________________________________

2. 
   Мастера искусства об искусстве М., 1936, Т.1, с 124.
   

3. Д.Н.Кардовский об искусстве. Воспоминания, статьи, письма М., 1960, с. 128
Akvarel — rangtasvirning eng nozik turlaridan biri. Qadimdan akvarel o'zining nafisligi va ranglarning yorqinligi bilan rassomlarni qiziqtirib kelgan.

«Akvarel» — lotincha so'z bo'lib, «suv bilan suyultirib ishlatila-digan bo'yoqlar» ma'nosini anglatadi. Akvarel tarkibiga bo'yoq moddasi (o'simlik yoki ma'danlarning yanchilgan mayin kukuni) va biriktiruvchi modda sifatida olcha yelimi, glitserin hamda ozroq asal kiradi. Bular hammasi suvda osongina erigani uchun bo'yoqqa suv qo'shib suyultirib ishlatiladi.

Akvarelda oq rang ishlatilmaydi, uning o'rnini oq qog'ozning o'zi o'taydi. Qog'oz oppoq, yetarli darajada qalin va yuzasi g'adir-budir bo'lishi zarur. U juda silliq bo'lsa, sathida ranglar yetarli darajada tekis yotmaydi. Narsa va buyum tasvirlarini

bo'yash jarayonida umumiydan xususiyga yoki aksincha, xususiydan umumiyga qarab boriladi, nihoyat, ish yaxlitlash bilan yakunlanadi.

Rassom uchun eng muhimi, o'tkir nigoh, mohir qo'l, tinimsiz mehnat orqali akvarel bilan ishlash texnikasini mukammal egallashdir. Bunga tarixdan ko'plab misollar keltirishimiz mumkin. Masalan, XV asr oxirida Uyg'onish davrining mashhur nemis rassomi A. Dyurer akvarelda juda ko'plab ajoyib asarlar yaratgan. Go'zal va betakror tabiat manzaralari, hayvonot dunyosi va o'simliklar tasviri bu mo'yqalam sohibining naqadar yuksak mahorat egasi bo'lganligining isbotidir.

O’quvchilar akvarel uslubida ishlashni o'qituvchi rahbarligida o'rganadilar. Shuning uchun dastur amaliy mashg'ulotlar bilan bir qatorda, nazariy bilimlar, amaliy vazifalar ko'rigidan tashqari, og'zaki so'rovni ham nazarda tutadi. Akvarel texnikasini puxta egallash ko’plab mashqlar natijasida erishilishi mumkin.

Shunday qilib, “Qishki o’yinlar” mavzusidagi pangtasvir kompozitsiyasini akvarel bo’yog’ida ishlash jarayoni bilan tanishamiz.

Ma’lumki, rangtasvirda ishlash jarayoni ishni bosqichma-bosqich olib borishni talab qiladi. Akvarelda ham xuddi shunday ketma-ketlikka amal qilish maqsadga muvofiq bo’lib, ushbu kompozitsiyani ishlashda quyidagi ishlarni amalga oshirish kerak: