Qurilmaga keladi

2.2. Vaqt oraliqlarini oichash
«Rejim 2. yoqish» tugmasi bosiladi. Displey ekranida davrni o'lchash rejimida ishlayatgan chastota o'lchagichni boshqaruv ish paneli ko'rinadi.
O'lchanayotgan davr vaqti 0,15 s ga teng qilib o'natiladi, To'ldirish chastotasi (10... 100) Hz chegarasida tanlash bilan 10 Hz oraliq qadami bilan vaqt belgisi ketma-ket qo'yiladi. Davr o'lchovi bajariladi va ma'lumotlar 2.7-jadvalga yoziladi.
2.7-jadval.
O'lchanayotgan vaqt oralig'i 0,15 s.

Vaqt belgisining chastotasi, Hz	10		20	30	40	50	60	70	80	90	100
Asbobning ko'rsatishi, f,(s)	0.1		0.15	0.13	0.15	0.14	0.15	0.142	0.15	0.144	0.15
Uslubiy xatolik, γu (%)	-33.3		0	-11	0	-6.6	0	4.7	0	-3.7	0
Diskretlash xatoligi, γd (%)	66		33	22	16.6	13.3	11	9.5	8.3	7.4	6.7
Hisob qiymat, γhisob (%)
Absolut xatolik, Δ
Hisoblangan xatolik, γdhisob (%)	|
n	1	3		4	6	7	9	10	12	13	15

Q = Tx – T₀ = T_x – 0,15

formulasi bo'yieha har bir o'lchov uchun absolut xatolik hisob- lanadi. Usiubiy xatolik qiymati quyidagicha aniqlanadi:

γ_dhisob (%) =[( T_x – 0,15)/0,15]·100.
Diskret xatolik qiymati aniqlanadi:
γ_dhisob (%) = [(±1)/N]·100,
bunda N— hisoblagichning ko'rsatishi. Hisob qiymatlari 7-jadvalga kiritiladi va
γ_u (%) = F(f₀); γ_d (%) = F(f₀);
γ_{u hisob} (%) = F(f₀); γ_{d hisob} (%) = F(f₀);

funtksional bog’lanishli grafiklar chiziladi. Olingan natijalar tahlil qilinadi va xulosalar ish daftariga yoziladi.

3.HISOBOT MAZMUNI

1. 
   Raqamli chastotalarni struktur sxemasi.
   
2. 
   Raqamli chastotalarni absolut va nisbiy xatoligini hisoblash :'oda!ari.
   
3. 
   4-bo'lim cksperimental va hisobot ma'lumotiari.
   
4. 
   3 Funksional bog'liqliklar grafiklari.
   

4.NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Raqamli asboblarni ishga tushirish uchun qanday asosiy urinsip ishlatilishini tshuntiring.
   
2. 
   Raqamli asboblardagi asosiy xato manbalarini ko'rsating va b-i xatolarni qanday qilib kompensatsiyaiash mumkinligini tushun-
   
3. 
   Chastota va vaqt oralig'ini o'lchashdagi xatoni kamaytirish ichim qanday shartlarni bajarish zarur?
   

5-LABORATORIYA ISHI


ASLLIKNI O'LCHAGICHNI (Q-METRNI) O'RGANISH VA TADQIQOT QILISH
«Metrologiya va standartlashtirish» kafedrasining «Elektroradio o'lchashlar» fani bo'yicha kunduzgi va sirtqi fakuitetlar uchun mo'ljallangan amaliy ish.
I. ISH MAQSADI

1. 
   Ikkiqutibliklar parametrlarini baholash uchun o'lchash asboblarining ishlash prinsipini o'rganish.
   
2. 
   Ikkiqutibliklar parametrini o'lchash rezonaris u.>u!ini tadqiqot qilish.
   
3. 
   Aktiv qarshilik va induktiviik g'altagi xususiy sig'tmini naktiv tashkil tuvchisini o'lchash usullarini tadqiqot qilish.
   
4. 
   Ikkiqutbliklar to'liq ekvavalenl qarshiligi va sig'imni o’lchash usullarini tadqiqot qilish.
   

5.Ikkiqutibliklar to'lqinli qarshiligi va rezonans fiitrlar asllig-iii baholash.


2. QISQA NAZARIY MA LUMOTLAR
Zanjirlar va komponentlar parametrlarini o'.'chashning rezonans metodi. Rezonans usuli past va yuqori chastotalarda chiziqli ikkiqutbliklar parametrlarini: induktivliklar, sig'imlar, konturlar va g'altaklar aslilklarini, kondensatorlarning yo'qotishlar burchagi tangensini o'lchashda keng qo'llaniladi. Tadqiq qilinadigan ikkiqutblikni namuna kondensatorga yoki пагпипн induktiviik g'altagiga ulab, tebranish konturi hosil qilinadi. Bu metodning ikki turi qo'llaniladi. Ulardan birinchisi rezonans hodisasiga, ya'ni induktiviik g'altagi va kondensatordan iborat konfurda majburiy tebranishlar amplitudasining keskin o'sishi va rezonans chasto- tasining sig'im va induktiviik qiymatlariga bog'liqligiga asoslanadi. Bu metodning passiv variantidir.
Ikkinchi holda kontur atogeneratorning qisman beruvcfii zanjiri bo'Iib xizmat qiladi va avtotebranishlar chastotasining konturning reaktiv para met rlariga bog'liqligidan foydalaniladi.
Metodning bu aktiv varianti odatda generator metodi deyiladi. Bunday metodda tebranish konturi juda kichik rezonans chastotasiga ega bo'lishi mumkin, chunki kontuming yuqri aslligi talab qilinmaydi (konturning aktiv qarshiligi teskari aloqa zanjiri kiritadigan manfiy qarshilik bilan kompensatsiyalanadi). Bu katta it imlar va induktivliklarni o'lchash imkonini beradi.
Metodning passiv varianti ko'p darajada asllik o'lchagichi yoki Kumetr deb ataladigan asbob yordamida amalga oshiriladi (2.1- rasm). Asbob ravon rostlanadigan darajalangan yuqori chastota r.eneratori, o'zgaruvchan sig'imli namuna kondensatori va namuna mduktivlikg'altagidan tuzilgan tebranish konturi, o'zgarmas sig'imli C₁ va C₂ kondensatorlar hosil qilgan va generatorni tebranish konturi bihn bog'laydigan kuchlanish bo'lgichi hamda ikkita lektron voltmetrdan iborat (2.1-rasm), ulardan bir V₁{ generator chiqishidagi kuchlanishni, ikkinchisi V₂ esa namuna kondensatoridagi kuchlanishni o'lchaydi (Q-voltmetr).
Kumetr namuna induktivlik g'altaklari komplekti bilan ta'minlangan bo'lib, ular L_x klemmalari ulanadi va namuna kondensator bilan asbobning chastotaviy diapazoni chegaralarida hosil qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, S_x bilan belgilangan ikkita klemrna ham bor bo'lib, namuna kondensatoiga o'lchanadigan ikkiqutblikni parallel ulashga irnkon beradi.
V₁ voltmetr shkalada chiziqgacha ega bo'lib, u konturga ketma- ket kiritiladigan kuchlanishning nominal qiymati ye ga mos keladi. V₂ voltmetrning shkalasi konturning asllik qiymatlarida darajalangan, bu E = Q_e munosabatga asoslangan, bu yerda E — kontur sig'imidagi kuchlanish, Q — asllik, e — konturga ketma- ket kiritilgan kuchlanish.
Chastotalar diapazoni 50 kHz dan 35 MHz gacha bo'lgan kumetr namuna kondensator bilan ta'minlangan bo'lib, uning sig'imi 25 pF dan 450 pF gacha o'zgarishi mumkin.
K ondensator S₂ rezonans chastotaga namuna kondensator bilan bir qatorda ta'sir ko'rsatadi. Bu ta'sirni ekvivalent sigim C_c = C_namC₂/(C_nam + C₂) ni kiritib hisobga olish mumkin. U holda rezonans chastota uchun
ni hosil qilamiz.
Induktivlikni o'lchash uchun g'altakni kumetrning L_x klemmalariga L_nam o'miga ulanadi va generatorning talab qilinadigan chastotasini o'rnatib, namuna kondensatorning sig'imini o'zgar­tirish bilan konturni rezonans chastotaga sozlanadi. Induktivlik (10.21) formula bo'yieha hisoblanadi. Bunda effektiv induktivlik hosil bo'lib, u haqiqiy induktivlikdan g'altakning hisobiga olin- magan xususiy sig'imi C0 tufayli farq qiladi. Bu sig'im chulg'amning ayrim o'ramlari orasidagi sig'imlardan qo'shiladi va uning oxirlari orasida ulangan hisoblanadi.
Xususiy chastota deb ataladigan ω = 1 /√(LC₀) chastotada,
g 'altakda xususiy sig'imli induktivlik rezonansi yuzaga keladi. Bu chastotada g'altak sof aktiv qarshilikka ega bo'ladi. Xususiy chastotasidan yuqori chastotada uningqarshiligi sig'imlidir. ω<<ω₀ chastotada g'altakning ekvivalent sxemasini effektiv induktivlik L_elf va aktiv qarshilik R_elf ning ketma-ket ulanishi bilan ifodalash mumkin. Bu parametrlarni induktivlik va aktiv qarshilikning haqi­qiy qiymatlari orqali ushbu formulalar bilan ifodalash mumkin:
bu formulalar ikkala effektiv qiymat haqiqiy qiymatlardan katta- ligini ko'rsatadi.
G'altakning xususiy sig'imini konturni ikkita turli chastota:

ga sozlash natijalaridan topish mumkin. Bu yerdan:

Hisoblash qulay bo'lishi uchun ω₁ = 2ω₂ deb olish mumkin, u holda