Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

4.3 Magnezial bog‘lovchi moddalarni qotish nazariyasi 
Kustik  magnezit  oddiy  suvda  qotmadi.  Uni  xlorli  magniy  (MgCl
2
  6H
2
O) 
eritmasi bilan qorishtirilganda Mg(OH)
2
 va  hosil bo‘lib, u asta-sekin qota boshlaydi. 
Akademik A.A.Baykov nazariyasiga ko‘ra, avval yuqoridagi brikmalardan to‘yingan 
eritmaga  aylanib  undagi  mahsulot  reaksiya  natijasida  gel  kabi  tallanishi  hisobiga 
qorishma  zichlana  boshlaydi  va  qotgandan  so‘ng  u  mustahkam  kristall  holatga 
aylanadi. 
Kaustik  magnezit  qorishmasi  quruqlikda  tez  qotadi.  Tishlashishning 
boshlanishi  40  min.dan  so‘ng,  tugallanishi  esa  8  soatgacha  davom  etadi.  Bir  qism 

---

83 
 
magnezit,  uch  qism  qarag‘ay  qirindisidan  tayyorlangan  namunaning  o‘lchami 
10x10x10 sm
3
, uning siqilishdagi mustahkamligi 40...60MPa. 
Kaustik dolomit (CaCO
3
 MgCO
3
) ni 9000
0
S temperaturada qizdirilsa, undagi 
MgCO
3
  magniy  oksid  (MgO)  va  karbonat  angidrid  (CO
2
)  gazlariga  ajraladi  yoki 
boshqa  so‘z  bilan  aytganda,  dissotsiatsiyalanadi.  Ammo  undagi  kalsiy  karbonat 
(CaCO
3
) o‘zgarmasdan qum yoki shag‘al ko‘rinishida qoladi. Hosil bo‘lgan mahsulot 
sovitilganidan  so‘ng  tuyilib,  tunuka  bochkalarga  joylanadi.  Kaustik  dolomitning 
magnezitga nisbatan aktivligi kam. 
A.A.Baykov  bo‘yicha  kaustik  magnezitning  qotish  jarayoni  magniy  oksidini 
gidratlashdan iborat va quyidagi reaksiya bo‘yicha o‘tadi: 
MgO=H
2
O

Mg(OH)
2
 
Hozirgi  vaqtda  MgO  ni  hosil  bo‘lishidan 
tashqari  Mg  ning  xlorli  oksidi  va 
MgO 
MgSl
2
∙N
2
O  hosil 
bo‘lishi  aniqlanadi.  Kaustik  magnezit  MgSl
2
  eritmasi 
bilan 
qorilganda 
MgO ning bir qismi MgO ga nisbatan to‘yinganga qadar hamda Mg (ON)
2
 
eritmasiga  nisbatan  ham  to‘yingan  bo‘lib,  magniy  gidrooksid  kaustik  magnezit 
zarrachalar yuzasida gel massa hosil qilib ularni bog‘laydi. 
Hosil  bo‘lgan  gel  mahsulotlarni  qotayotgan  massani  zichligini  oshirib  va 
kristallanish markazini hosil qiladi. Dolomitni kuydirishda qisman ohak hosil qilib,  
ohakni  karbonlaydi.  Yana  Mg  oksidi  SaSO
3
,  suv  bilan  o‘zaro  ta’sir  etib  kompleks 
birikmalar hosil qiladi. 
Magnezial  bog‘lovchi  moddalar  suv  bilan  qorilmay 
balki 
xlorli  va  sulfatli 
tuzlar eritmalari qorishtirgich 
bo‘lib xizmat qiladi. 
Eng ko‘p tarqalgan MgSl
2
∙6H
2
O, 
HgCl
2
∙7H
2
O  dir.  Kaustik  magnezit va  MgCl
2
 nisbati  MgO 62-67%,  MgCl
2
∙6H
2
O – 
38-33% da olinadi. 
Kamaytirish  va  suvga  chidamliligini  oshirish  uchun  5-15%  konsentratsiyali 
FeSO
4
 ishlatiladi.