Qurilish materiallarining asosiy xossalari

1.7.2. Deformativlik
Elastiklik - kuch olingandan keyin materialning avvalgi shakli va o’lchamlarini tiklash xususiyatidir.
Material tashqi kuch ta’sirida qoldiq deformatsiyaning eng avvalgi nuqtasi elastiklik chegarasi deyiladi. Elastiklik chegarasida nisbiy uzayish kuchlanishga to’g’ri proporstional bo’lgani uchun kuch olingach material avvalgi shakli va o’lchamlarini qoldiq deformatsiyasiz tiklay oladi.
Elastiklik moduli E (Yung moduli). Guk qonuniga binoan ichki zo’riqishni (b) nisbiy uzayish yoki qisqarishga () nisbatidir:
E, Mpa
Siqilish yoki cho’zilishdan hosil bo’ladigan ichki zo’riqish bRF formula yordamida topiladi. Bu yerda, R-ta’sir etayotgan kuch; F-ko’ndalang kesim yuzasi.
Shisha elastik mo’rt deformatsiyalanadi va elastiklik chegarasida sinadi. Po’lat, kristall tuzilishli polimerlar yuqori kuchlanishlarda ham elastiklik xususiyatini yo’qotmaydi va plastik zonada sinadi. Beton, qorishma va shu kabi kompozitsion materiallarga mustahkamlik chegarasining 20% qadar kuch qo’yilganda chiziqsiz bog’lanishli elastik deformatsiyalanish yuz beradi.
Plastiklik materialning tashqi kuch ta’sirida shakli va o’lchamlarini buzilmasdan o’zgartirish va kuch olingach avvalgi holatini to’la tiklay olmaslik xususiyatidir. Bunday materiallarga po’latning ayrim turlari, plastmassalar, bitumlar va boshqalar kiradi. Plastiklik ko’p xollarda harorat o’zgarishiga bog’liq bo’ladi.
Mo’rtlik - materialga tashqi kuch ta’sir etganda sezilarli deformatsiyalanmagan holda buzilishi uning mo’rtligidir. Mo’rt materiallar siqilishga yaxshi qarshilik ko’rsatib, egilishga va cho’zilishga yomon ishlaydi. Mo’rt materiallarga tabiiy tosh, shisha, beton, silikat va shu kabilar kiradi.