Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Zarbga qarshilik. Tabiiy va sun’iy tosh materiallarni (beton, asfaltbeton) avtomobil yo’llari, trotuar, aerodrom qoplamalari, pol va poydevorlarga ishlatilganda ularni zarbga qarshiligi aniqlanadi. Tosh materiallarning zarbga qarshiligini aniqlash uchun namunaning diametri va balandligi 25 mm bo’lgan silindr shaklidagi koper tagiga o’rnatiladi. Zarbga qarshilik (Jm3) namunani buzish uchun sarf etilgan ish miqdori yoki hajm birligiga sarflangan solishtirma ish bilan ifodalanadi.
Qattiqlik. Materiallarga o’zidan qattiq jism botirilganda qarshilik ko’rsatish xususiyati uning qattiqligi deyiladi. Materiallarning qattiqligi turli usullar bilan aniqlanadi va o’lchov birligi ham turlichadir.
Bir jinsli tosh materiallarning qattiqlik ko’rsatkichi 1.4-jadvalda keltirilgan Moos shkalasi yordamida topiladi.
Ishqalanishga qarshilik. Pol, zinapoya, yo’l singari ishqalanish kuchi ta’sirida bo’lgan joylarda ishlatiladigan materiallar ishqalanishga sinab ko’riladi. Buning uchun kub plita yoki diametri 25 mm ga teng bo’lgan silindr kabi namunalar tayyorlanadi. Materiallarni yedirilish doirasida 1000 marta aylantirilganda namunaning 1 m2 yuzasidan (F) yo’qotilgan massaga ishqalanishga qarshiligi (I) deyiladi va quyidagicha aniqlanadi:
I(m1-m2)F, kgm2 ,
bu yerda: m1 va m2 namunaning ishqalanishdan oldingi va keyingi massalari.
1.4-jadval
Moos shkalasi

Materiallar	Kimyoviy tarkibi	Qattiqlik ko’rsatkichi
Talk	3MgO.4SiO2.H2O	1
Gips	CaSO4.H2O	2
Kaltsit	SaCO3	3
Eruvchan shpat	CaF2 (flyuorit)	4
Apatit	Ca5(PO4)3F	5
Ortoklaz	K2O.Al2O3.6SiO2	6
Kvarts	SiO2	7
Topaz	Al2[SiO4](F,OH)2	8
Korund	Al2O3	9
Olmos	S	10