Qurilish materiallari va konstruksiyalari

Plastik materiallami tayyorlovchi qorishtirgichlar (eritmalar, beton qorishmalar, keramik massalar). Bu mashinalar uzluksiz yoki siklik harakatli bo‘lishi mumkin. Bu xildagi qorishtirgichlar materiallami aralashtirish usuli bo‘yicha majburiy aralashtiruvchi va materiallaming erkin tushishi bo‘yicha ishlaydigan mashinalarga bolinadi.
Birinchi xil mashinalarda (majburiy aralashtiruvchilarda) material quyidagicha tayyorlanadi:

1. 
   aralashtirish jomashovida eshkak yordamida majburiy aralashti- ruvchilar (bir o‘qli yoki ikki o‘qli aralashtirgichlar, qorishmalarni aralashtiruvchi mashinalar va hokazolar);
   
2. 
   bir vaqtda uchrashuvchi eshkaklar aylanuvchi aylanma aralash­tirgich barabanlar yordamida (planetar aralashtirgichlar, majburiy aralashtiruvchi beton aralashtirgichlar va hokazolar).
   

Ikkinchi xil mashinalarda (gravitatsion) materiallar aylanma barabanlarda aralashtiriladi, bularning ichki yuzasida eshkaklar mah- kamlangan boladi.
Baraban aylanganda eshkaklar materiallami ko‘tarib, pastga tash- laydi, bunda qorishma aralashadi. Bunday mashinalar yirik toldir- gichlarga ega qorishmalarni tayyorlashda qollaniladi. Bular vakili sifatida siklik harakatlanuvchi beton qorishmalar aralashgichlari yonlama baraban va uzluksiz harakatlanuvchi gorizontal o‘rnatilgan baraban. Majburiy aralashtimvchi mashinalar yirik qo‘shimchalar tushib qolmagan hollarda yoki kattaligi 20—40 ml dan oshmagan qo‘shimchalar bolganda samarali ishlaydi.
Erkin holda tashlanuvchi materiallar prinsipida ishlovchi aralashtir- gichlarda bolaklar qavatlanmaydi. Bu mashinalar bolaklar kattaligi 120—150 mm dan oshmagan taqdirda ishlatiladi.
Bo’lak bir sekunda o’tib chiqadigan yo’l l kattaligi baraban bo’ylamasiga bo’lak harakatining o’rtacha tezligi υ₀ muvofiq bo’ladi:
υ₀ = l = υ tg 2β . (4)
υ ni 2πRn ifoda bilan almashtirsak, quyidagini olamiz:
υ₀ = 2πRn tg 2β = 6,28·Rn tg 2β m/sek, (5)
Barabanli sim g’alvirning ishlab chiqarish samaradorligi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
Q = 3600 υ₀F₁ γ_haj. kg/s, (6)
bu erda: F₁ – sim g’alvirda mavjud bo’lgan material qatlami kesimi yuzasi, m²;
γ_haj. – materialning hajmiy og’irligi, kg/m³;
Materialning kesim yuzasini F₁ taxminan quyidagi formula bo’yicha aniqlash mumkin (1–rasm, v chizma):
F₁ = 2/3·ah , (7)
bu erda: h – material qatlamining balandligi, m.

1–rasm, v chizma bo’yicha quyidagini topamiz:
a/2 = √R² – (R – h)² = √2Rh – h² , (8)
h² kattalikga ahamiyat berilmasa, unda quyidagini olamiz:
a = 2√2Rh . (9)
(6) formulaga tegishli qo’yish va o’zgartirishlardan so’ng, quyidagini olamiz:
Q = 43200 γ_haj. n tg 2β · √ R³ h³, (10)
bu erda: R va h – m da, γ_haj. – t/m³ da, n – ayl/sek da.