«Qurilish materiallari va konstruksiyalari» kafedrasi «korxonalarda qurilish konstruksiyalarini tayyorlashni loyihalash»

Rigellarni loyihalash. Rigel deb, karkasli bino konstruksiyasining elementiga yoki tashqi devorlarga va oraliq tayanchlarga oxirgi tomonlari bilan erkin o‘rnatiladigan (tayanadigan) uzluksiz to‘sin (balka)ga aytiladi. Rigellarning ko‘ndalang kesimlari asosan to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak yoki polkasi yuqorida joylashgan tavr shaklida bo‘ladi (5-rasm).
Rigellar ko‘ndalang kesimlarining o‘lchamlari oldindan qo‘yidagicha qabul qilinadi: balandligi , eni (bu erda l-rigel joylanadigan oraliq uzunligi, bu uzunlik kolonnalarning o‘qlari orasidagi masofaga teng). Bir xil oraliqqa ega bo‘lgan yoki oraliqlaridagi farqs bir-biridan 20% dan ortiq bo‘lmagan uzluksiz yig‘ma rigellar odatda, plastik deformatsiyani hisobga olgan holda uzluksiz to‘sin kabi hisoblanadi ya’ni uzluksiz to‘sin qanday hisoblansa, ular ham xuddi shunday hisoblanadi, bunda plastik deformatsiyaning hisobga olinishi alohida kesimlardagi eguvchi momentlarni qayta taqsimlash va to‘g‘rilash (moslash) imkonini beradi. Bu kolonnalarning tayanch kesimlarini (tutashgan joylar ya’ni tugunlarni) armaturalashni engillashtiradi va bunda umumiy holda elastik sxema bo‘yicha hisoblashga qaraganda (nisbatan) 20-30% armatura iqtisod qilinadi.


5-Rasm. Oraliq tom yopmalarni ko‘tarib turuvchi yig‘ma rigellarning ko‘ndalang kesimlari
a –to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak shaklida; b va v – tavr shaklidagi ko‘ndalang kesim

Yassi oraliq tom yopma plitalardan rigellarga tushadigan yukni teng (bir xil) taqsimlangan deb qabul qilinadi, qovurg‘ali panellardan to‘shadigan yuklarni esa to‘plangan kuch (yuk) sifatida qabul qilish hisoblashlarni osonlashtiradi. Bo‘ylama o‘qga normal va qiya ravishda joylashgan kesimlarni armaturalash to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak va tavr shaklidagi elementlarda hosil bo‘ladigan eguvchi momentlarni hisobga oladigan formula yordamida aniqlanadi formula yordamida aniqlanadi (A.P. Mandrikov «Primerы rascheta jelezobetonnыx konstruksiy» §9 ga qarang).

Rigellar odatda payvandlash karkaslari orqali loyihalanadi. Oraliq (prolet)da sterjenlarning uzilish joylari momentlarning egri chiziqli (egiluvchi) epyurasi bo‘yicha aniqlanadi. Uzilgan armatura sterjenlari hisoblash formulalariga muvofiq ravishda nazariy hisoblangan uzilish joyida hisobiy uzunlik ω da va 20d uzunlikdan kam bo‘lmagan holda bir-biriga kiritilb bog‘lanadi yoki payvandlanadi.