Qurilish materiallari va buyumlari

Portlandsementning qotishi 
 
Qotish jarayoni. 
Sement suv bilan aralashtirilganda mayin elimsimon modda hosil bo‘ladi 
va asta-sekin quyuqlashib qota boshlaydi. Sementning quyuqlanish davri 5-10 soat davom etadi, 
so‘ng kristallanish davri boshlanadi. Sement gidrominerallarining kristallanish jarayoni muayyan 
sharoitda yillab davom etadi. Sement gidratatsiyasi murakkab kimyoviy va fizik-kimyoviy 
jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Sement klinkerining har bir minerali suv bilan birikib 
gidrominerallarni hosil qiladi.
Portlandsement ishlab chiqarish sxemasi. 
1-giltuproq va ohaktosh karerdan keladi; 2-xomashyoni tayyorlash; 3dozator; 4-aylanma 
xumdon; 5-Yoqilg‘i uzatish; 6-klinkerni uzatish; 7-klinker omborxonasi; 8-gipsni maydalash va 
dozirovkalash; 9-gips omborxonasi; 10klinkerni (gipsni) maydalaydigan quvursimon tegirmon; 11-
pnevmatik nasos; 12-kompressor; 13-sement omborxonasi (siloslar); 14-sementni qoplash.
Gidratatsiya jarayonining boshlanish bosqichida alit suv bilan reaksiyaga kirishishi natijasida 
kalsiyli gidrosilikat va gidrooksid hosil bo‘ladi:
2(3CaO
.
SiO
2
) 6H
2
O 3CaO
.
2SiO
2
.
3H
2
O 3Ca(OH)
2
Belit suv bilan asta-sekinlik bilan reaksiyaga kirishib, quyidagi gidromineralni hosil qiladi:
2(2SaO
.
SiO
2
) 4H
2
O 3CaO
.
2SiO
2
.
3H
2
O Ca(OH)
2
Uch kalsiyli alyuminatni suv bilan reaksiyasi quyidagichadir:
3SaO
.
Al
2
O
3
6H
2
O 3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O
Sementning qotishini sekinlashtirish uchun 3-5% (sement massasiga nisbatan) miqdorida tabiiy 
gips klinker tuyulaYotgan vaqtda kiritiladi. Kalsiy sulfati uch kalsiyli alyuminat bilan suv 
ishtirokida birikib kalsiy gidrosulfoalyuminatini (ettringit minerali) hosil qiladi:
3SaO
.
Al
2
O
3
3(SaSO
4
.
2H
2
O) 26H
2
O 3CaO
.
Al
2
O
3
.
3SaSO
4
.
32H
2
O
Sa(ON)
2
ga to‘yingan qorishmada ettringit kolloid eritma xolatida 3SaO
.
Al
2
O
3
yuzasini 
qoplaydi, gidratatsiya jarayonini va natijasida sementning qotishini sekinlashtiradi. Ettringit 
minerali hosil bo‘lishi sement toshining boshlang‘ich mustahkamligini oshishiga sharoit yaratadi.
To‘rtkalsiyli alyumoferrit suv bilan birikib gidroalyuminat va gidroferrit hosil qiladi:

---

- 37 - 
4SaO
.
Al
2
O
3
.
Fe
2
O
3
mH
2
O 3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O CaO
.
Fe
2
O
3
.
nH
2
O
Hosil bo‘lgan gidroferrit sement geli tarkibini tashkil etadi.