Qurilish materiallari

6.2. Beton tayyorlash uchun materiallar
Betonning fizik-mexanik, deformativ xossalari uni tashkil etuvchi komponentlarning aynan shunday xossalariga mos bo'ladi.
Sement. Beton tayyorlashda portlandsement va uning turlari, shlakli, pussolanli, giltuproqli va boshqa sement turlari ishlatiladi.
Sementning markasi betonning markasiga nisbatan quyidagi mutanosiblikda belgilanadi:

Beton markasi	M150	M200	M250	M300	M350	M400	M450	M500	M600 va yuqori
Sement markasi	M 300	M300 M400	M400	M400 M500	M400 M500	M550 M600	M550 M600	M600	M600

Sement markasi muayyan beton markasi uchun tavsiya etilganidan yuqori bo'lsa, sement tarkibiga maydalab tuyilgan aktiv minerallar qo'shilishi kerak. Yuqori aktivlikdagi sementlar kabi gadiatomit, trepel, opoka, gliyej kabi tabiiy, domna va yoqilg'i shlaklari, kullar va shu kabi qo'shilib sement tejaladi.
Mayda to'Idirgich. Barcha tabiiy va sun'iy tosh materiallarning 0,15-5 mm fraksiyasi mayda to'Idirgich - qum sifatida ishlatiladi.
Oddiy og'ir beton tayyorlashda tog' jinslarining tabiiy yemirilishidan hosil bo'lgan yoki qattiq tog' jinslarini maxsus mashinalar yordamida maydalab saralangan qumlar ishlatiladi. Qum donachalari mineral tarkibi, asosan, kvars, dala shpati, kalsit, sluda kabi vulkanik tog' jinslaridan iborat, ohaktosh, dolomit kabi cho'kindi tog' jinslari kamroq bo'ladi.
Beton tayyorlashda daryo, dengiz qumlari yoki tog' qumlari ishlatiladi. Daryo va dengiz qumlari donalari silliq yuzali oval shaklda bo'lib, loy bilan ifloslangan bo'lishi mumkin. Tog' qumlari donalari serqirra shaklda bo'lib, tarkibida changsimon aralashmalar bo'ladi. Qum zich tog' jinslar shlaklar maydalab olinganida, serqirra va yuzasi g'adir-budur donachalar hosil bo'ladi. Maydalab olingan qumlar tabiiy hosil bo'lgan qumlarga nisbatan toza bo'ladi. Yuqori sifatli beton tayyorlash uchun qumlarni yuvib va quritib ishlatiladi. Betonning sifati mayda to`ldirgichning mineral va donador tarkibiga, gil tarkibida loyli aralashmalar miqdoriga, organik aralashmalar mavjudligiga bog'liq.




Elak teshiklari diametri, mm


6.1-rasm.Qumni donador tarkibining grafigi.

Qum 0,15-5 mm fraksiya oralig'ida turli o'lchamdagi donalardan iborat bo'lishi zarur. Bunda qumning oraliq bo'shliqligi kam bo'lib, undan tayyorlangan beton esa zich strukturaga ega bo'ladi. Qumning donador tarkibi quritilgan qumni (1000 g) standart elaklar yig'ilmasidan o'tkazish usulida aniqlanadi. Elaklar yig'ilmasi 5; 2,5; 1,25; 0.63; 0,315; 0,14 mm ko'zli elaklardan iborat. Qum tarkibida 5-10 mm qum-tosh aralashmasi 5% dan oshmasligi, 10 mm dan yirik donalar bo'lmasligi shart (6.2-jadval).