Qurilish materiallari

I BOB
QURILISH MATERIALLARINING ASOSIY
XOSSALARI


Tayanch iboralar: qurilish materiallari va buyumlari, standartlash, sertifikatsiya, GOSTlar, nanostruktura, mikrostruktura, makrostruktura, fizik xossalar, gidrofizik xossalar, issiqlik-fizik xossalar, mustahkamlik, deformativlik, texnologik xossalar, radiatsiyaga bardoshlilik.


1.1. Umumiy ma`lumotlar


Qurilish materiallarining har bir turi o‘ziga xos fizik, mexanik, kimyoviy hamda maxsus texnologik (va shu kabilar) xossalarga ega bo‘ladi. Buyumlarning tarkibi, strukturasi fizik-kimyoviy, texnologik jarayonlar ta'sirida o‘zgarishi ularning barcha xossalarini o‘zgartiradi.
Qurilish materiallari kelib chiqishiga ko‘ra tabiiy va sun'iy bo‘ladi. Ular xossalariga nisbatan plastik (bitum, giltuproq), elastik (yog‘och, polat, rezina), mo‘rt (keramika, shisha, beton, cho‘yan), material mustahkamligiga qarab mustahkamligi yuqori (po‘lat, granit, shisha), mustahkam (beton, yog‘och, polimerbeton, pishiq g‘isht) va mustahkamligi past (gips, ohaktosh, xom g‘isht, yacheykali beton) turlarga bo‘linadi.
Materiallarning ishlatilish sharoitiga ko‘ra konstruktiv (tabiiy tosh materiallari, beton, keramika, yog‘och, plastmassa va h.k.) va maxsus (issiqlik va tovush izolatsiyasi, gidroizolatsiya, korroziyaga chidamli, olovga bardoshli, radiatsiyadan himoyalovchi, biologik muhitga chidamli va h.k.) turlarga bo‘linadi.
Qurilish materiallari xossalarini raqamlar bilan baholash maqsadida Respublika standarti (RSt), Tarmoq standarti (TSt), Korxona standarti (KSt), Davlatlararo standart (DSt) lar joriy etilgan. Qurilish materiallari standartlari «O‘zdavstandart» agentligi bilan O‘zR Davlatarxitektqurilish tomonidan tasdiqlanadi. Bunday standartlar texnik shartlar; texnik talablar;. buyum turlari va o‘lchamlari; qabul qilish qoidalari; tamg‘alash, o‘rash va tashish qoidalari va shu kabilar hollarda bo‘lishi mumkin. Qurilish materiallaridan foydalanib, bino va inshootlar qurish «Qurilish me'yorlari va qoidalarida» (QMQ) belgilangan bo‘lib, barcha tashkilot va
muassasalar uchun majburiydir. Qurilish materiallarining 1947 yilda tashkil topgan «Standartlash xalqaro tashkiloti (MOS)» talablariga muvofiq xillari ham mavjud. MOS qurilish materiallarini davlatlararo tashish va ishlatishga qulaylik tug‘diradi.