Qurilish materiallari korxonalar iqtisodiyoti

6.2. Asosiy fondlar - qurilishning ishlab chiqarish va resurs asosi sifatida. Asosiy fondlarning qurilish tashkilotlarining ishlab chiqarish quvvatiga bog’liqligi.

Asosiy fondlar - ham moddiy ishlab chiqarish sohasida (asosiy ishlab chiqarish fondlari), ham noishlab chiqarish sohasida (noishlab chiqarish asosiy fondlari) band bo’lgan material-moddiy qiymatlar majmuasi. qurilish xalq xo’jaligining turli tarmoqlari uchun turli korxonalar, bino va inshootlarni qurish davomida mamlakat uchun asosiy fondlarni bunyod etishda ishtiroq etadi, biroq o’z navbatida o’zi ham ulardan mehnat va ishlab chiqarish qurollari sifatida foydalanadi. Shuning uchun qurilish mahsuloti sifatida va zaruriy ishlab chiqarish qurollari sifatidagi asosiy fondlarni bir-biridan ajratish lozim.

Asosiy ishlab chiqarish fondlariga quyidagilar kiradi:

• 
  ishlab chiqarish bino va inshootlari;
  
• 
  ishchi mashina va asbob-uskunalari;
  
• 
  mashina va asbob-uskunalari;
  
• 
  transport vositalari;
  
• 
  asbob-uskunalar va ishlab chiqarish jihozlari.
  

Noishlab chiqarish asosiy fondlarga quyidagilar kiradi:

• 
  uy-joylar;
  
• 
  kommunal xo’jalik obyektlari;
  
• 
  madaniy-maishiy obyektlar;
  
• 
  sog’liqni saqlash va maorif obyektlari.
  

Asosiy ishlab chiqarish fondlari qurilish industriyasidagi korxona va tashkilotlarning ishlab chiqarish Yillik amortizasiya summasining asosiy fondlar qiymatiga nisbati foizlarda ifodalanganda amortizasiya me’yori deb ataladi va quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

bu yerda:

F₁ - asosiy fondlarning dastlabki qiymati;

F_l - asosiy fondlarning tugatish qiymati;

T_a - asosiy fondlarning amortizasiya muddati yoki xizmat muddati, yil.

Dastlabki qiymat - asosiy fondlarni sotib olish paytidagi harajatlar summasi (yetkazib berish, o’rnatish yoki montaj harajatlari bilan birga).

Tiklash qiymati - asosiy fondlarning bugungi kundagi inflyasiya, qayta baholash va hokazolarni hisobga olgan holda hisoblangan qiymati.

Qoldiq qiymat - bu asosiy fondlarning dastlabki yoki tiklash qiymati bilan eskirish summasi o’rtasidagi farqdir.

Asosiy fondlarni to’liq tiklash uchun amortizasiya ajratmalari summasi quyidagicha hisoblanadi: