Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

Koppchitilgan vermikulit 
Koppchitilgan vermikulit – tabiiy togp jinsi vermikulitni 1000-1100

S haroratda 
pishirib koppchitish yopli bilan olinadi. Koppchitilgan vermikulitning oprtacha zichligi donador 
zarralarning oplchamlariga bogpliq boplib, 80 dan 400 kg/m
3
gacha boradi. Issiqlik 
optkazuvchanligi 0,05 dan 0,9 Vt/m
0
K (47–rasm). 
Koppchitilgan vermikulit tabiiy vermikulitni 900-1200

S haroratda kuydirib olinadi. Bunday 
topldiruvchilarning hajmi termik ishlov berish paytida 10-20 barobar kattarishi natijasida, uyma 
zichligi juda kichik bopladi. 
Engil topldiruvchilar oplchamlari, uyma zichligi, gpovakligi va boshqa koprsatkichlari 
bopyicha shu materiallarga tegishli texnik talablarni qoniqtirishi kerak. Oplchamlari bopyicha 
yengil topldiruvchilar, xuddi zich topldiruvchilarga opxshab, yirik va mayda turlarga boplinadi. 
Yirik topldiruvchilarning oplchamlari 5-40 mm boplib, ularga yengil shagpal yoki chaqiq tosh 
kiradi. Gpovak shagpal yoki chaqiq tosh quyidagi oplchamdagi donalarga boplinadi: 5-10; 10-
20; 20-40 mm. Mayda topldiruvchilarning oplchamlari 5 mm dan kichik boplib, ularga yengil 
qumlar kiradi. Yengil qumlar ikki xil donadorlikda bopladi. Mayda qumlar donalarining 
oplchamlari 1,2 mm dan kichik, yirik qumlarniki esa 1,2-5 mm oraligpida. 
Uyma zichligi bopyicha gpovak topldiruvchilar quyidagi markalarga boplinadi: 100, 150, 
200, 250, 300, 350, 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1100, 1200. 
Gpovak topldiruvchilar aralashmasining bopshligpi yirik va mayda topldiruvchilarning 
donadorlik tarkibiga bogpliq. Yirik va mayda topldiruvchilarning nisbiy miqdorini kamaytirish 
mumkin. Bu esa yengil beton tarkibiga ishlatiladigan tsement miqdorini tejashga va betonning 
texnik xossalarini yaxshilashga olib keladi.
Engil temirbeton qurilmalarda ishlatiladigan gpovak topldiruvchilarning tarkibidagi 
suvda eruvchan sulgpfat kislotasi tuzlarining (SO
3
nisbatan hisoblanganda) miqdori 
topldiruvchining massasiga nisbatan 1% dan oshmasligi kerak. 
Gpovak yirik topldiruvchining asosiy xossalaridan biri boplgan mustahkamligi poplat 
tsilindrda donalarni ezib aniqlanadi. 
IZOROK 
Izorok mineral paxta tayyorlash uchun xom ashyo materiallarini tanlash avvalo ishlab 
chiqariladigan mahsulotga qopyiladigan talablardan kelib chiqqan xolda amalga oshiriladi. 
Izorok mineral paxta ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo boplib gabbro-bazalgptli togp 
jinslari xizmat qiladi (48- rasm). Ishlab chiqarishda xom ashyo komponentlarning kimyoviy, 
mineralogik va fraktsion tarkibi, uning namligini aniq nazorat qilish ishlab chiqarishdagi 
omillardan biridir (48-54 rasmlar). 
Komponentlarni xumdonlarda eritish
1500

S haroratda amalga oshirilib, opnlab 
parametrlar 
kompgpyuter 
yordamida 
nazorat 
qilinib, 
zarur 
kimyoviy 
tarkibli 
va 
qovushqoqlikdagi eritma tayyorlanadi.
Eritish vannali xumdon yoki kokslash vagrankasida amalga oshiriladi. Vannali xumdon 
gorelkalar yordamida qizdiriladigan rezervuardan iborat boplib, unga komponentlar dozatorlar 
yordamida oplchab solinadi. Kokslash vagrankasi esa mahsuldorligi oshirilgan sopngi avlod 
eritish agregatidir. 
Eritma tsentrifugaga tushib, markazdan qochuvchi kuchlar yordamida tola hosil bopladi 
va havo oqimi yordamida tola yigpish kamerasiga optkaziladi. Kamerada tolaga bogplovchi, 
modifikatsiyalovchi qopshimcha va changdan xoli qiluvchi qopshimchalar bilan ishlov beriladi. 
Tola vallari minutiga 7000 marta aylanuvchi kopp valli tsentrifuga yordamida hosil 
qilinadi. Hosil qilingan tola baraban turidagi kamerada chopktiriladi va unga suv 
shimdirmaydigan va changdan xoli qiluvchi qopshimchalar bilan ishlov beriladi. 

---

96 
Mineral tolali gilamni hosil qilish uchun tolani tegishli ravishda taqsimlash mayatnikli 
taqsimlagich yordamida bir necha qavat qilib, tolalar yopnalishini har xil qilib joylanadi. Keyin 
mineral tolalardan xosil qilingan koprpa qopshimcha zichlanadi. 
Hosil qilingan koprpa issiqlik ishlov berish kamerasiga optkaziladi. U yerda bogplovchi 
polimerizatsiyalashadi va zarur xossalarga -qalinlik, zichlik va mustahkamlikka erishadi. 
Mahsulotni zamonaviy kesish uzeli vertikal freza va gorizontal tasmali arralar bilan 
jihozlangan boplib, ular uzunligi, kengligi va qalinligi bopyicha aniq oplchamdagi mineral plita 
va koprpalarni hosil qilish imkonini beradi. 
Mahsulotni termochidamli plenkaga upakovka qilish ishlab chiqarish samaradorligi va 
maxsulot turiga qarab ishlash rejimi avtomatik ravishda boshqariladigan uchta mashinadan iborat 
liniyada amalga oshiriladi.
Konveyerning manipulyatorlari mineral plita va koprpalarni
avtomatik ravishda oplchamlari bopyicha saralaydilar.
Quruq sharoitli yopiq omborda saqlanayotgan tayyor mahsulot istehmolchining talabiga 
kopra avtomobilgp yoki temir yopl transporti yordamida yetkazib berilishi mumkin.